Từ mô hình đào tạo cũ, với hệ thống cơ sở vật chất thiếu thốn, được duy trì bằng nguồn ngân sách, quá trình sát hạch còn lạc hậu,... sau 25 năm chuyển về Bộ Giao thông vận tải, chất lượng chương trình đào tạo tiệm cận quy chuẩn thế giới, công tác sát hạch được “tự động hóa”.
Nhiều khó khăn, bất cập
Năm 1995, công tác quản lý nhà nước về đào tạo, sát hạch cấp Giấy phép lái xe (GPLX) được chuyển giao từ Bộ Công an sang Bộ Giao thông vận tải (GTVT).
Theo Vụ An toàn giao thông (Bộ GTVT), khi ấy, ngành tiếp nhận quản lý 127 cơ sở đào tạo lái xe ô tô thuộc hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo mô hình cũ, với hệ thống cơ sở vật chất thiếu thốn (đội ngũ giáo viên mỏng, chưa có điều kiện tiếp cận kiến thức mới; phòng học thiếu, xưởng/bãi tập xe/trang thiết bị nghèo nàn lạc hậu; chất lượng đào tạo chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn) được duy trì từ nguồn ngân sách hạn chế.
Cùng đó, một số cơ sở đào tạo còn thiếu sự quản lý chặt chẽ của cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp. Giáo án giảng dạy, hồ sơ sổ sách không ghi chép đầy đủ, không phản ánh trung thực quá trình đào tạo. Việc quản lý học sinh chưa tốt để tình trạng một số người không học đầy đủ vẫn có chứng chỉ nghề.
“Năm 1995, quá trình sát hạch cũng còn lạc hậu, việc sát hạch lý thuyết được thực hiện bằng phương pháp trắc nghiệm trên giấy với bộ đề 150 câu hỏi được soạn sẵn. Phần sát hạch thực hành lái xe chưa có khu vực sát hạch độc lập, phải thực hiện trên sân tập lái của cơ sở đào tạo. Việc chấm điểm bằng phương pháp thủ công, sát hạch viên quan sát trực tiếp và chấm điểm cho thí sinh.
Các sở GTVT sử dụng phôi ấn chỉ (bằng giấy bìa, dễ bị hỏng, tẩy xóa) GPLX do Tổng cục Đường bộ VN cung cấp, trực tiếp in, cấp GPLX cho người trúng tuyển và cấp, đổi GPLX cho người lái xe. Dữ liệu GPLX được quản lý phân tán tại các sở GTVT”, Vụ ATGT cho hay.
Hạ tầng hiện đại, chất lượng được nâng cao
Để khắc phục những hạn chế trên, theo Vụ ATGT nhiều năm qua, ngành liên tục đổi mới công tác quản lý và tổ chức đào tạo, sát hạch cấp GPLX. Trong đó, quy định cụ thể số lượng, diện tích, cách bố trí, trang thiết bị, mô hình học cụ hiện đại hệ thống phòng học chuyên môn. Đồng thời quy định cụ thể về số lượng, kiểu loại, tiêu chuẩn, chất lượng, hình thức của xe tập lái để kiểm tra cấp giấy phép và phân biệt xe của các cơ sở đào tạo.
“Giáo trình đào tạo đã được thay đổi từ việc kế thừa, chắt lọc nội dung cơ bản 5 môn học chính: Cấu tạo ô tô; Luật Giao thông đường bộ; Sửa chữa thông thường ô tô; Nghiệp vụ vận tải; Kỹ thuật lái xe ô tô. Qua 4 lần biên soạn (Bộ 300 câu hỏi năm 2005, 405 câu hỏi năm 2009, 450 câu hỏi năm 2012, 600 câu hỏi từ ngày 1/8/2020), giáo trình mới chú trọng vào việc cập nhật kiến thức mới về hệ thống văn bản QPPL, phương tiện, hệ thống báo hiệu đường bộ, đặc biệt là đạo đức người lái xe và văn hóa giao thông và bổ sung các kỹ năng xử lý tình huống trong thực tế mới. Có thể khẳng định, giáo trình đào tạo năm 2020 đã tiệm cận với quy chuẩn chung của Thế giới”, Vụ ATGT cho biết.
Cũng theo Vụ này, hiện cả nước có hơn 15.400 xe tập lái các hạng, phần lớn là xe ô tô thế hệ mới. Sân tập lái được quy định tăng thêm diện tích với các yêu cầu kỹ thuật cụ thể như: mặt sân phải được thảm bê tông nhựa hoặc bê tông xi măng, có đủ các tình huống tương tự các tình huống trong trung tâm sát hạch.
Thực hiện chủ trương xã hội hóa, đến nay cả nước đã có 333 cơ sở đào tạo lái xe ô tô, 463 cơ sở đào tạo lái xe mô tô và máy kéo đến 1.000 kg (tăng trưởng 627% về số lượng cơ sở đào tạo) thuộc các bộ, ngành và địa phương.
Về sát hạch lái xe, Bộ GTVT đã xây dựng những quy chuẩn cụ thể, như trung tâm sát hạch lái xe phải có đủ điều kiện về cơ sở vật chất (phòng sát hạch lý thuyết, phòng điều hành thiết bị sát hạch thực hành lái xe, sân sát hạch, xe sát hạch, được lắp đặt thiết bị chấm điểm tự động sát hạch lý thuyết và thực hành,,...).
Đến nay, cả nước đã có 133 trung tâm sát hạch lái xe, gồm 45 trung tâm loại 1, 88 trung tâm loại 2 do các cơ quan, tổ chức và các thành phần kinh tế xây dựng.
Từ năm 2016, việc sát hạch lái xe trên đường đã sử dụng thiết bị tự động chấm điểm sát hạch lái xe trên đường, trực tiếp thông báo kết quả trên ô tô sát hạch và lưu trữ trên máy tính. “Dù số lượng phương tiện cơ giới đường bộ đã tăng gần 17 lần (năm 1995 là hơn 3,9 triệu phương tiện; năm 2019 là hơn 66 triệu phương tiện), tăng trưởng dân số giai đoạn 1995-2019 là 33,6% (từ gần 72 triệu người năm 1995 lên hơn 96,2 triệu người năm 2019) nhưng số người chết do TNGT trên 100.000 GPLX giảm hơn 44 lần (năm 1995 là 661 người, năm 2019 còn dưới 15 người); trên 10.000 phương tiện đường bộ giảm hơn 12 lần (năm 1995 là 13,9 người, năm 2020 là 1,29 người)”, đại diện Vụ ATGT cho biết.
Kết quả của ngành được đánh giá cao
Trước kiến nghị chuyển việc sát hạch, cấp giấy phép lái xe (GPLX) cho Bộ Công an phụ trách, thay vì Bộ GTVT như hiện nay, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho rằng: Hiện ngành giao thông đã quản lý sát hạch, cấp GPLX được 25 năm. Cạnh đó, ngành giao thông cũng đổi mới quản lý GPLX với nội dung quan trọng xây dựng hệ cơ sở dữ liệu quản lý GPLX thống nhất toàn quốc và đổi mới GPLX...; áp dụng dịch vụ công trực tuyến mức độ bốn trong việc đổi GPLX quốc tế và thực hiện trả kết quả thủ tục hành chính đến người dân qua dịch vụ bưu chính công ích.
“Ngành giao thông đang làm tốt công việc của mình. Quan điểm tôi là những cái gì đang vận hành phù hợp với thực tế, người dân chấp nhận, dư luận không phê phán gì lớn thì nên để cho nó vận hành ổn định, hội nhập quốc tế. Nếu thay đổi sẽ phát sinh nhiều vấn đề liên quan đến bộ máy, công tác đào tạo nguồn nhân lực để phục vụ vận hành ở ngành công an, thiếu cẩn thận sẽ gây tốn kém, lãng phí…”, ông Quyền bày tỏ.
Trong buổi thảo luận tại hội trường về dự án Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ chiều 16.11,đại biểu Nguyễn Quốc Hận (Đoàn Cà Mau) cho rằng: “Công tác quản lý đào tạo, cấp giấy phép lái xe đang được Bộ Giao thông Vận tải thực hiện tốt, kết nối cổng dịch vụ công quốc gia từ năm 2019 liên thông trong toàn quốc đối với giấy phép lái xe, được nhân dân ủng hộ, quốc tế công nhận. Chúng ta đã ký hiệp ước với 85 quốc gia, nếu thay đổi sẽ tốn kém kinh phí cho Nhà nước và nhân dân khi phải hiệp thương lại với các nước đã ký kết”./.
