Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Xuân Cự
GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự sinh năm 1952 tại xã Vĩnh Hoà, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương. Năm 1969, sau khi tốt nghiệp phổ thông tại Trường cấp III Ninh Giang, ông đã trúng tuyển vào học tại Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQG Hà Nội). Ngày đó, trong bối cảnh đất nước còn chìm trong chiến tranh, năm 1970 ông tạm gác bút nghiên lên đường ra chiến trận theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ Quốc. Là một người lính, ông đã từng hành quân dọc theo chiều dài đất nước trên Đường Trường Sơn (đường mòn Hồ Chí Minh), từng chiến đấu nhiều năm trên chiến trường miền Đông Nam Bộ, và tham gia trong những chiến dịch lớn như chiến dịch Nguyễn Huệ (1972) và đặc biệt là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử (1975), giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Khi đất nước được thống nhất, đây cũng là cơ hội để ông tiếp tục được trở lại với con đường học tập còn đang dang dở. Sau 4 năm miệt mài học tập và trau dồi kiến thức, năm 1980 ông tốt nghiệp đại học với thành tích xuất sắc và vinh dự được Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (nay là Bộ GD & ĐT) tặng Bằng khen ghi nhận những thành tích nổi bật trong quá trình học tập,và được Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội tuyển dụng làm cán bộ giảng dạy tại trường.
Là một giảng viên đại học và một nhà khoa học, ông đã vượt qua nhiều khó khăn thử thách, không ngừng học tập, tham gia nhiều khóa đào tạo và nghiên cứu khoa học ở trong và ngoài nước để nâng cao trình độ chuyên môn. Ông đã tốt nghiệp Khoá đào tạo sau Đại học về Quản lý Tài nguyên và Môi trường do UNEP/UNESCO tổ chức tại ĐH Dresden (Đức); tốt nghiệp Cao học tại ĐH Chiang Mai (Thái Lan); bảo vệ thành công Luận án TS tại ĐHQG Hà Nội. Ông cũng đã từng học tập và NCKH tại ĐH Humboldt-Berlin (CHLB Đức), Viện Nghiên cứu Môi trường UFZ Leipzig-Halle và ĐH Leipzig (CHLB Đức); tham gia chương trình trao đổi khoa học tại ĐH Khon Kean (Thái Lan), trao đổi học thuật về giảng dạy ĐH tại ĐH Indiana-Bloomington (Hoa Kỳ). GS Nguyễn Xuân Cự cũng tham dự và báo cáo tại nhiều Hội thảo Khoa học Quốc tế về các vấn đề Môi trường và Đất ở CHLB Đức, Thái Lan, Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc). Với những kiến thức và kinh nghiệm từ những năm tháng học tập ở nhiều nước khác nhau, đặc biệt là ở các nước có trình độ phát triển cao như CHLB Đức và Hoa Kỳ, đã giúp ông được tiếp cận với nền khoa học tiên tiến và củng cố cho ông có một cách nhìn và định hướng nghiên cứu khoa học đúng đắn.
Trong sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu khoa học, GS.TS Nguyễn Xuân Cự luôn kiên định theo đuổi lĩnh vực khoa học về Đất và Môi trường. Ông đã chủ trì và hoàn thành nhiều đề tài NCKH các cấp, tập trung theo các hướng gắn khoa học cơ bản với ứng dụng thực tiễn. Trong đó, các đề tài nghiên cứu khoa học chủ yếu tập trung vào các hướng như: Nghiên cứu quá trình trong đất, nghiên cứu về mối quan hệ dinh dưỡng giữa hệ thống đất – cây trồng và chất lượng nông sản; nghiên cứu về ô nhiễm đất và các giải pháp cải tạo đất, nghiên cứu về quản lý các chất thải nông nghiệp và nông nghiệp tuần hoàn, nghiên cứu các giải pháp đa lợi ích sử dụng bền vững tài nguyên đất ngập nước,… Trong đó, đề tài NCKH cấp Nhà nước “Nghiên cứu một số giải pháp kỹ thuật phát triển nguồn thức ăn xanh, sạch cho trâu bò quy mô trang tại tại vùng Tây Bắc” do GS.TS Nguyễn Xuân Cự chủ trì có ý nghĩa quan trọng góp phần phát triển chăn nuôi, phát triển kinh tế xã hội và xóa đói giảm nghèo ở các tỉnh miền núi phía Bắc nước ta. GS Nguyễn Xuân Cự cũng có nhiều nghiên cứu về các vấn đề môi trường nông thôn và miền núi, đã đề xuất nhiều giải pháp thực tiễn đóng góp tích cực trong công tác bảo vệ môi trường ở các vùng dân tộc thiểu số của nước ta, thông qua chương trình “Nâng cao nhận thức và năng lực bảo vệ môi trường cho cộng đồng vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016 – 2020”. Những đề tài NCKH do GS Nguyễn Xuân Cự thực hiện đã có những đóng góp tích cực về lý luận khoa họcvà mang lại hiệu quả cao khi áp dụng vào thực tiễn, góp phần quan trọng cho công tác bảo vệ tài nguyên và môi trường, thúc đẩy phát triển sản xuất, nâng cao đời sống cho nhân dân. Với các kết quả nghiên cứu của mình, ông đã công bố 85 bài báo khoa học trên các tạp chí khoa học chuyên ngành có uy tín ở trong và ngoài nước.
GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự tham gia nghiên cứu tại vùng trồng sầu riêng ở Tây Nguyên.
Tâm huyết với công tác đào tạo, GS Nguyễn Xuân Cự đã trực tiếp giảng dạy cho các hệ Đại học, Cao học và Tiến sĩ tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội trước đây và Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN hiện nay. Ông cũng tham gia giảng dạy cho các Trường ĐH thành viên của ĐHQGHN (ĐHKHXH&NV, Đại học Luật, ĐH Kinh tế...), và là cán bộ thỉnh giảng cho hệ đại học và SĐH tại một số trường đại học khác như: Trường Đại học Khoa học (ĐH Huế); Trường Đại học Khoa học (ĐH Thái Nguyên); Trường ĐH Nông Lâm (ĐH Thái Nguyên); Trường Đại học Thủy Lợi Hà Nội, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam...Với trên 40 năm trong nghề, GS. Nguyễn Xuân Cự đã trực tiếp hướng dẫn nhiều sinh viên tốt nghiệp ĐH, nhiều học viên Cao học và NCS bảo vệ thành công Luận văn Thạc sĩ và Luận án Tiến sĩ. Các học trò của ông hiện nay đều đã thành đạt, trong đó có nhiều người đã và đang giữ các chức vụ quan trọng ở các Trường ĐH, các Viện NCKH và các cơ quan quản lý Nhà nước, đang tiếp tục góp công sức và trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Bên cạnh việc giảng dạy chuyên môn, GS Nguyễn Xuân Cự cũng rất quan tâm đến công tác biên soạn giáo trình, tài liệu để cung cấp kiến thức cho người học. Ông là tác giả và đồng tác giả của 10 giáo trình ĐH và sau ĐH, và nhiều cuốn sách tham khảo có giá trị khác. Trải qua một chặng đường dài, với nhiều nhiều thử thách, khó khăn trong công tác, GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự luôn thể hiện là người thầy có trách nhiệm, nghiêm túc và mẫu mực; một nhà khoa học có uy tín, đầy nhiệt huyết và luôn có khát vọng được cống hiến.
GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự được Liên hiệp các Hội Khoa học & Kỹ thuật Việt Nam tôn vinh là Trí thức Khoa học và Công nghệ tiêu biểu năm 2024.
Với những đóng góp đáng trân trọng trong công tác, trong đào tạo và nghiên cứu khoa học, GS Nguyễn Xuân Cự đã vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý: Danh hiệu Nhà giáo Ưu tú, Trí thức KH&CN tiêu biểu; 01 Huân chương Chiến công Giải phóng hạng Ba,01 Huân chương Chiến sỹ Giải phóng hạng Ba, 01 Huân chương lao động hạng ba,01 Huy chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhì; 01 Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; 06 Bằng khen cấp bộ và tương đương (Bộ GD&ĐT, Bộ TNMT, Liên hiệp các hội KH&KT Việt Nam, Hội bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam), 05 Bằng khen của ĐH Quốc gia Hà Nội, 05 Bằng khen cấp Sư đoàn; 02 lần là CSTĐ cấp Bộ, 02 lần là CSTĐ cấp sư đoàn và tiểu đoàn, 05 lần là CSTĐ cấp ĐHQG Hà Nội; nhiều Giấy khen của các cấp và nhiều lần là CSTĐ cấp cơ sở; Kỷ niệm chương Vì thế hệ trẻ của TƯ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; Kỷ niệm chương Vì sự nghiệp giáo dục của Bộ GD & ĐT, Kỷ niệm chương Vì sự phát triển ĐHQG Hà Nội.
Có thể nói, sự ghi nhận của Đảng và Nhà nước qua những danh hiệu, bằng khen và phần thưởng cao quý trao tặng đến GS.TS.NGƯT Nguyễn Xuân Cự là hoàn toàn xứng đáng với tâm huyết và những đóng góp mà ông đã tạo dựng, cống hiến.
