Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo Ưu tú Trương Quang Hải
GS.TS Trương Quang Hải sinh năm 1952 trong một gia đình với cha mẹ đều làm nghề Đông y và giàu truyền thống hiếu học nổi tiếng tại quê hương Kim Sơn, Ninh Bình. Dường như, truyền thống ấy đã hun đúc, nuôi dưỡng trong ông một ý chí, nghị lực phấn đấu học tập, nghiên cứu thật bền bỉ để thành công trong sự nghiệp sau này. Thời thanh niên của ông vào những năm tháng mà đất nước còn chìm trong bom đạn chiến tranh. Tốt nghiệp chuyên toán cấp III Lương Văn Tụy (tỉnh Ninh Bình), xếp bút nghiên, gác lại đam mê học tập, chàng thanh niên Quang Hải lên đường ra mặt trận vì sự nghiệp thống nhất đất nước. Chắc tay súng, ông tham gia chiến đấu dũng cảm tại chiến trường Quảng Trị vì Tổ quốc thân yêu. Hoàn thành nhiệm vụ trong quân ngũ, ông trở về trường đại học tiếp tục theo đuổi mơ ước, hoài bão học tập. Được phân công theo học ngành Địa lý tại Khoa Địa lý - Địa chất, ĐH Tổng hợp Hà Nội, Trung tâm Đào tạo và nghiên cứu hàng đầu Quốc gia về các ngành khoa học Trái đất, ông say mê khám phá, tìm tòi và trau dồi, tích lũy kiến thức cho chặng đường tương lai.
Tốt nghiệp ngành Địa lý với những thành tích nổi bật, ông được Ban lãnh đạo nhà trường tín nhiệm giữ lại đảm trách công tác giảng dạy tại Khoa Địa lý - Địa chất, Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội (nay là ĐHQG Hà Nội). Vừa hoàn thành tốt nhiệm vụ đào tạo, ông vừa tiếp tục học tập, nâng cao trình độ chuyên môn. Năm 1986, ông đỗ đầu kỳ thi tuyển sinh đào tạo tiến sỹ khối ngành Khoa học Trái đất do Bộ Giáo dục tổ chức và được cử đi làm nghiên cứu sinh tại Đại học Tổng hợp Xôphia, Bungari. Năm 1991, Trương Quang Hải bảo vệ thành công luận án tiến sỹ. Ông được công nhận học hàm Phó Giáo sư năm 1996 và Giáo sư ngành Khoa học Trái đất năm 2007. Sau khi Việt Nam và Hoa Kỳ bình thường hóa quan hệ ngoại giao (1995), GS. Hải là một trong ba nhà khoa học Việt Nam đầu tiên tham gia chương trình Trao đổi học giả quốc tế tại một số trường ĐH của Hoa Kỳ theo chương trình Fullbright giai đoạn 1998 - 1999. Ông cũng đã thuyết trình, báo cáo khoa học, tham gia trao đổi khoa học về Địa lý, Môi trường và Khu vực học tại nhiều trường đại học uy tín trên thế giới như: ĐH Vassar, ĐH George Mason, ĐH Hawaii tại Manoa,, ĐH Hawaii Pacific (Mỹ), ĐH Osaka, ĐH Kansai, ĐH Komamoto (Nhật Bản), ĐHQG Seoul, ĐH Inha (Hàn Quốc), ĐHQG Singapore, ĐH Bắc Kinh, ĐH Trung Sơn (Trung Quốc), ĐH Passau (CHLB Đức), ĐH Paris VII, ĐH Sorbon (Pháp), ĐH Ghent (Bỉ), Viện Kỹ thuật châu Á, ĐH Chiềng Mai, ĐH Khon Kaen (Thái Lan), ĐHQG Lào, Viện Hàn lâm KHXH Lào, ĐHQG Malaysia… Đến nay, GS.TS Trương Quang Hải vẫn tiếp tục công tác tại Viện Việt Nam học và Khoa học Phát triển, ĐHQG Hà Nội.
GS.TS.NGƯT. Trương Quang Hải và đồng nghiệp trong một chuyến công tác khảo sát thực địa.
Kể từ năm 1994, ông đã lần lượt đảm nhiệm qua nhiều cương vị, vai trò quan trọng như Phó Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển (2004 - 2012), Phó Chủ nhiệm Khoa Địa lý (1996 - 2005), Trưởng Bộ môn Sinh thái và Cảnh quan và Môi trường (2000 - 2009), Trưởng Bộ môn Địa nhân văn và Quy hoạch (2012 – nay), trường ĐH KHTN, ĐHQG Hà Nội. GS. Hải đã có những đóng góp lớn lao trong hoạch định chiến lược, tư vấn chính sách và đề xuất các giải pháp tổng thể trong phát triển khoa học trái đất và các lĩnh vực liên quan. Ông cũng từng đảm trách qua nhiều cương vị quan trọng tại các Hội đồng chuyên môn như: Phó Chủ tịch Hội Địa lý Việt Nam; Ủy viên thường vụ HĐGS liên ngành KH Trái đất - Mỏ; Ủy viên và Phó Chủ tịch Hội đồng KH cơ bản trong lĩnh vực Khoa học Trái đất, Bộ KH & CN, Ủy viên Hội đồng KH về Quốc tế học và Khu vực học; Ủy viên Hội đồng KH ngành Kinh tế; Phó Chủ tịch Hội đồng KH và Công nghệ Trái đất và Môi trường, ĐHQG Hà Nội…GS.TS. Trương Quang Hải cùng với anh trai của mình là GS.TSKH.Trương Quang Học đã tham gia tư vấn và tích cực xây dựng nhiều chương trình khoa học trọng điểm cấp nhà nước. Hiện, GS. Hải cũng là thành viên Ban chủ nhiệm Nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ đặc biệt cấp Quốc gia “Xây dựng Bộ Địa chí Quốc gia Việt Nam”, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài nguyên và môi trường, Bộ TN & MT.
Bên cạnh đó, GS.TS Trương Quang Hải còn tham gia Hội đồng biên tập của nhiều Tạp chí khoa học danh tiếng và có uy tín như: Ủy viên Hội đồng Biên tập Tạp chí Các Khoa học về Trái đất, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam; Ủy viên Ban Biên tập Tạp chí Earth Sciences, Trưởng Ban Biên tập chuyên san các Khoa học Trái đất và Môi trường, ĐHQG Hà Nội; Ủy viên Ban Biên tập Tạp chí Nghiên cứu Địa lý nhân văn, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam …Ông đã tham gia với tư cách là Trưởng các Ban chuyên môn và biên tập kỷ yếu nhiều Hội thảo khoa học Quốc tế và Quốc gia. Ông cũng đồng thời là thành viên Hội Địa lý Đông Nam Á và Hội Sinh thái Cảnh quan Quốc tế.
Luôn dành nhiều tâm huyết với sự nghiệp NCKH, đến nay, GS.TS Trương Quang Hải đã chủ trì, tham gia thực hiện hàng chục đề tài khoa học quan trọng, trong đó có nhiều đề tài cấp Nhà nước, đề tài cấp Bộ và tương đương cùng các đề tài hợp tác quốc tế, công bố hàng trăm bài báo trong các Tạp chí chuyên ngành, trong kỷ yếu các Hội nghị khoa học quốc tế và quốc gia, hàng chục cuốn sách chuyên khảo, giáo trình và từ điển, trong đó có nhiều bài báo quốc tế và một số sách xuất bản bằng tiếng Anh. Ông là một trong các nhà địa lý đầu ngành, nhưng rất tâm huyết và có nhiều cống hiến cho nghiên cứu liên ngành. Những đề tài khoa học của ông tập trung vào những hướng nghiên cứu chính như: Nghiên cứu cảnh quan; Kinh tế môi trường; Địa lí và bảo tồn thiên nhiên; Đánh giá tác động môi trường và nghiên cứu hiện trạng môi trường; Tổ chức lãnh thổ; Mô hình kinh tế sinh thái; Nghiên cứu khu vực theo tiếp cận liên ngành.
Là nhà khoa học lao động kiên cường, sức sáng tạo vượt trội và tác phong làm việc nghiêm cẩn, ở GS.TS Trương Quang Hải người ta còn nhận ra hình ảnh của một nhà giáo tận tụy, luôn hết lòng với các thế hệ sinh viên. Ông đã tham gia đào tạo hàng nghìn cử nhân Địa lý và cử nhân Địa chính, chủ trì hay tham gia xây dựng chương trình, giảng dạy, đào tạo hàng trăm Thạc sỹ các chuyên ngành Quản lý tài nguyên môi trường, Việt Nam học, Địa lý tự nhiên, Địa lý nhân văn, Quản lý đất đai, Bản đồ và Hệ thông tin Địa lý, Quản lý phát triển đô thị cho ĐHQG Hà Nội cũng như nhiều trường ĐH và Viện Nghiên cứu trong nước. Đồng thời, Giáo sư cũng đã và đang hướng dẫn nhiều nghiên cứu sinh, trong đó nhiều NCS đã bảo vệ thành công luận án TS, hàng chục học viên Cao học bảo vệ thành công luận văn ThS, nhiều sinh viên làm Khóa luận tốt nghiệp, hướng dẫn nhiều sinh viên đạt thành tích NCKH các cấp, trong đó có sinh viên đạt giải Nhất NCKH sinh viên toàn quốc. GS. Hải cũng đã tham gia đào tạo cho nhiều khóa học về Tài nguyên và Môi trường Việt Nam, Phát triển bền vững, Kinh tế môi trường, Đánh giá tác động môi trường do các tổ chức trong nước và quốc tế thực hiện…
GS.TS.NGƯT. Trương Quang Hải vinh dự được trao tặng danh hiệu "Trí thức Khoa học và Công nghệ tiêu biểu năm 2024".
Với những đóng góp thiết thực và những thành tích nổi bật đạt được xuyên suốt chặng đường sự nghiệp vẻ vang đã qua, GS.TS Trương Quang Hải đã vinh dự được Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các Bộ, Ban ngành trao tặng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý như: Danh hiệu NGƯT; Huân chương Lao động hạng Ba; Huy chương Kháng chiến hạng Nhì; Huy chương Vì sự nghiệp KH & CN; Huy chương Vì sự nghiệp Phát triển Liên hiệp KH& KT Việt Nam; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Bằng khen của Bộ GD & ĐT; Kỷ niệm chương Vì thế hệ trẻ; Bằng khen của UBND TP. Hà Nội; Danh hiệu Trí thức Khoa học và Công nghệ tiêu biểu năm 2024… Bên cạnh những thành tựu được ghi nhận, với GS. Trương Quang Hải niềm vui lớn lao chính là sự tin yêu, quý trọng và hợp tác chặt chẽ của các đồng nghiệp, sự tiếp nối xứng đáng của các thế hệ học trò kế nghiệp.
