VNHN - Kỷ niệm 99 năm ngày sinh của họa sĩ Bùi Xuân Phái. Nhà đấu giá Nghệ thuật Chọn sẽ phối hợp với Nhà sưu tập Tira Vanichtheeranont (Thái Lan) tổ chức trưng bày phần lớn bộ ký họa “Ông Phái vẽ ông Đạm”. Sự kiện diễn ra từ 1-6/9 tại 63 Hàm Long, Hà Nội.
Bùi Xuân Phái là một trong những họa sĩ thuộc thế hệ cuối cùng của sinh viên trường Mỹ thuật Đông Dương, cùng thời với các danh họa Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên - những tên tuổi ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Ông chuyên về chất liệu sơn dầu, đam mê mảng đề tài phố cổ Hà Nội.
Ảnh ông Bùi Xuân Phái và Nguyễn Bá Đạm chụp cùng nhau
Ngay từ lúc sinh thời, sáng tạo của ông đã được quần chúng mến mộ gọi dòng tranh này là Phố Phái. Các tác phẩm vẽ về Phố cổ Hà Nội đã làm nên danh tiếng Bùi Xuân Phái, đưa ông trở thành danh họa của Việt Nam ngang tầm thế giới. Ngoài phố cổ, ông còn rất thành công khi thể hiện các mảng đề tài khác, như: chèo, chân dung, nông thôn, khỏa thân, tĩnh vật... Nhiều bức tranh của Bùi Xuân Phái đã giành được giải thưởng cao trong các cuộc triển lãm toàn quốc và thủ đô.
Ông Nguyễn Bá Đạm là người nổi danh với tên gọi “kỳ nhân tiền cổ Hà thành” bởi đam mê sưu tập tiền cổ. Nhưng, với giới nghiên cứu và đam mê hội họa, ông còn được nhắc nhớ bởi vị trị khá đặc biệt: bạn tri kỷ, bạn tâm giao bộ tứ danh họa Nghiêm (Nguyễn Tư Nghiêm), Liên (Dương Bích Liên), Sáng (Nguyễn Sáng), Phái (Bùi Xuân Phái). Theo các công bố chính thức, lúc sinh thời, danh họa Bùi Xuân Phái đã vẽ 242 bức chân dung, ký họa ông Đạm. Năm 2018, ông Đạm là người duy nhất nhận Giải thưởng Lớn – Giải thưởng Bùi Xuân Phái, Vì tình yêu Hà Nội.
Nhà sưu tập Tira và ông Đạm bên bức chân dung của ông do danh họa Bùi Xuân Phái vẽ
Ông Nguyễn Bá Đạm sinh năm 1922 ở làng Mọc, Giáp Nhất (Hà Nội), nguyên là giáo viên dạy Sử nhưng là người đam mê sưu tầm kỷ vật về các văn nghệ sĩ, sưu tầm cổ vật, tiền cổ, thân thiết với rất nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng, trong đó có họa sĩ Bùi Xuân Phái.
Họa sĩ Bùi Xuân Phái đặc biệt thích vẽ ký họa và chân dung ông Đạm nên ông thường nhận được yêu cầu làm “người mẫu” cho ông Phái. Nhiều bức vẽ, ông Đạm đã tặng cho bạn bè, người quen biết mà ông yêu quý. Một số khác, ông dùng đổi đồ cổ, tiền cổ, bổ sung cho các bộ sưu tập của mình.
Về mối quan hệ nói trên, nhà phê bình Phan Cẩm Thượng cho rằng: Người đương thời của danh họa Bùi Xuân Phái là ông Nguyễn Bá Đạm. Ông Đạm không nằm trong bộ tứ thân thiết của Bùi Xuân Phái, gồm họa sỹ, nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu, nhà thơ Vũ Đình Liên và ông Lê Chính. Nhưng ông Đạm là một trí thức, nhà giáo xưa, được Phái quý trọng, người có khuôn mặt cá tính, như một khắc họa sân khấu và có lẽ rất hợp với sự tìm tòi nội tâm nào đó về một con người Hà Nội, mà Phái đi tìm.
Bức phác họa ông Đạm ở góc trực diện
Không chỉ thân thiết với Bùi Xuân Phái, ông Đạm còn quen biết nhiều họa sỹ và được họ vẽ chân dung, như Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng. Mỗi người nhìn ông Đạm theo cách của mình, xây dựng nhân vật này vượt ra khỏi người mẫu, trở thành nhân vật xã hội trong hội họa. Đó là người đàn ông nghiêm trang, mà hơi hài ước, mũi gồ khoằm, mặt vuông vức, thẳng thắn, đôi khi khắc nghiệt, nhưng cẩn trọng với bè bạn.
Cuộc đời dài đi cùng các danh họa, khiến ông trở thành nhà sưu tập tương đối phong phú về các họa sỹ, ông cũng là người chơi tiền cổ, được mệnh danh là Hà Nội kỳ nhân cổ tiền. Rất nhiều bức vẽ ông Nguyễn Bá Đạm do danh họa Bùi Xuân Phái thực hiện, hiện nay đã thuộc quyền sở hữu của nhà sưu tập Thái Lan, ông Tira Vanictheeranont. Đây cũng là một phần trong “kho” sưu tập tác phẩm hội họa Việt Nam, đã được ông Tira công bố vài năm trở lại đây.
Bức phác họa ông Đạm ở góc nghiêng
“Có thể công chúng chưa biết nhiều về Nguyễn Bá Đạm với những công việc thầm lặng đó, nhưng ai biết ông đều rất ấn tượng về một “tâm hồn Hà Nội” thâm trầm, sâu sắc, với lối sống giản dị, nề nếp, lại không kém phần tao nhã, thanh lịch trong thú đam mê sưu tầm đồ cổ và giao du đầy trọng thị với các danh sĩ Hà Nội.
Tâm hồn Hà Nội ấy luôn trân trọng tới từng nét văn hóa của Thủ đô, lặng thầm viết ra những cuốn sách không to lớn, đồ sộ, nhưng sử dụng rất nhiều ký ức, trải nghiệm của bản thân, để rồi với thời gian, sẽ thành ký ức của cả cộng đồng...”, nhà thơ Bằng Việt chia sẻ.
Nhà sưu tập Tira Vanichtheeranont (Thái Lan) sẽ trưng bày phần lớn bộ ký họa “Ông Phái vẽ ông Đạm” tại Nhà Đấu giá Nghệ thuật Chọn, 63 Hàm Long, Hà Nội từ ngày 01/09/2019 sắp tới, nhân kỷ niệm 99 năm ngày sinh của danh họa Bùi Xuân Phái.
