Ông là NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh - nguyên Trưởng Bộ môn Di truyền và chọn giống cây trồng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển giống rau chất lượng cao, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
NGƯT.PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh - nguyên Trưởng Bộ môn Di truyền và chọn giống cây trồng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển giống rau chất lượng cao, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
NGƯT. PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh sinh năm 1952 tại quê hương Vân Bán (nay là Văn Bán), huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ - miền đất giàu truyền thống lịch sử, cách mạng của cả nước. Ngay từ khi còn nhỏ, ông đã sớm bộc lộ tư chất hiếu học, say mê tìm tòi, nghiên cứu tri thức. Vốn dành một tình yêu, niềm đam mê đặc biệt với ngành sinh học, sau khi tốt nghiệp phổ thông, với những thành tích nổi bật trong học tập, ông được Nhà nước cử đi nước ngoài theo học chuyện ngành Sinh học - Di truyền học tại Liên Xô (cũ). Bên xứ sở Bạch dương xa xôi, ông miệt mài, nỗ lực học tập, nghiên cứu và trau dồi, tích lũy tri thức cho ngày về đóng góp cho quê hương, đất nước. Tốt nghiệp ĐH, năm 1976, ông trở về nước và công tác tại ĐH Nông nghiệp I (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam). Vừa hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giảng dạy, NCKH, ông vẫn không ngừng học tập, nghiên cứu và trau dồi để nâng cao kiến thức cũng như kinh nghiệm chuyên môn. Tháng 12/ 1978, ông được cử sang CH Pháp để làm thực tập sinh khoa học trong lĩnh vực nuôi cấy mô tế bào thực vật trong vòng 1 năm; từ tháng 3 đến tháng 7 năm 1983, theo học khóa học nâng cao tại ĐH NN1 - HN lĩnh vực thống kê sinh học nâng cao. Từ năm 1987 ông tiếp tục trở lại Liên Xô làm NCS. Nơi đây, với những nỗ lực, phấn đấu của mình, ông đã bảo vệ thành công Luận án TS chuyên ngành Di truyền Thực vật - Chọn giống và Công nghệ Sinh học năm 1991. Trở về nước, ông lại tiếp tục công tác giảng dạy và nghiên cứu KH tại ĐH Nông nghiệp I Hà Nội. Nơi đây, bằng phẩm chất chuyên môn vững vàng, tình yêu nghề và nhiệt huyết cống hiến, ông đã góp công giảng dạy, truyền thụ tri thức cho nhiều thế hệ học viên, sinh viên của nhà trường. Ghi nhận những thành tích nổi bật của ông trong công tác đào tạo, NCKH, năm 2001, ông vinh dự được Nhà nước phong tặng học hàm Phó Giáo sư.
Luôn dành nhiều tâm huyết cho sự nghiệp NCKH, giai đoạn trước năm 1987 ông làm các đề tài nghiên cứu trên đối tượng cây khoai tây, từ năm 1987 đến nay – trên đối tượng cây rau - cà chua. PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh đã tham gia thực hiện nhiều đề tài khoa học quan trọng, ý nghĩa với nền nông nghiệp như: Chọn giống và nhân giống một số cây rau chủ lực; Nghiên cứu chọn tạo giống, xây dựng quy trình sản xuất tiên tiến cho một số loại rau chủ lực (cà chua, dưa chuột, dưa hất, mướp đắng, ớt); Xây dựng mô hình và phát triển sản xuất cà chua xuât khẩu bằng giống lai HT 144 tại hai huyện Lục nam và Lạng Giang; Nghiên cứu chọn tạo giống cà chua lai F1 phục vụ nội tiêu và xuất khẩu cho các tỉnh phía Bắc. Ông cũng là chủ nhiệm của nhiều đề tài như: Khảo nghiệm, tuyển chọn các giống cà chua lai mới do trường ĐH Nông nghiệp Hà Nội lai tạo có năng suất, chất lượng phục vụ đa dụng, tham gia vào cơ cấu cây trồng tỉnh Thái bình; dự án sản xuất thử nghiệm cấp bộ: Phát triển sản xuất cà chua lai F1 trồng trái vụ, chất lượng cao, góp phần thay thế giống nhập khẩu; Tạo giống cà chua lai chất lượng cao, phục vụ đa dụng, tăng khả năng kháng bệnh virus; Xây dựng mô hình trình diễn các giống cà chua lai mới chất lượng cao trên địa bàn tỉnh Hải Dương; Thu thập, chọn lọc và đánh giá nguồn vật liệu cây lấy hạt, cây rau và cây có củ với một số tính trạng đặc biệt phục vụ chọn giống; Nghiên cứu chọn tạo giống cà chua lai phục vụ cho vùng ven biển (đất lúa thấp, đất có độ mặn) thuộc các tỉnh Bắc Bộ; Nghiên cứu chọn tạo các giống cà chua lai phục vụ nội tiêu và xuất khẩu cho các tỉnh phía Bắc và các đề tài khác….
PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh cũng là chủ biên của nhiều cuốn sách được đưa vào giáo trình giảng dạy ĐH như: Bài tập di truyền học 1986; Giáo trình di truyền học 1999; Các tài liệu hướng dẫn thực tập môn học: Di truyền thực vật - đại cương, Di truyền ứng dụng… Ngoài ra, ông cũng là tác giả của nhiều bài báo khoa học đăng trên các Tạp chí uy tín về nông nghiệp.
PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh cũng chính là người đã đặt dấu ấn trong việc xây dựng thương hiệu giống rau lai HT từ những năm 1999 – 2000 khi giống cà chua lai HT7 chịu nóng, trồng trái vụ đầu tiên được tạo ra phát triển sản xuất đại trà ở nước ta. Năm 2004, Cục sở hữu trí tuệ Việt Nam đã bảo hộ, công nhận chính thức thương hiệu Quốc gia cho giống rau lai HT. Các công trình nghiên cứu tiếp theo của ông đã liên tục chọn tạo ra nhiều giống cà chua lai chịu nóng, chất lượng, … phát triển sản xuất đại trà như:
+ Các bộ giống cà chua lai (nhóm quả lớn) trồng vùng nhiệt đới có xen mùa đông ở nước ta (ở vùng đồng bằng và trung du bắc bộ) gổm các nhóm sau: 1) Không chịu nóng; 2) Chịu nóng trung bình (chịu nóng mức 1): ở vụ sớm trồng cây ra ruộng sau khoảng đầu tháng 9 trở đi, vụ muộn Xuân hè – trước 20/2 dương lịch; 3) Chịu nóng tốt (chịu nóng mức 2): ở vụ sớm trồng cây ra ruộng từ 20 tháng 8 trở đi, vụ muộn xuân hè – trước 16/3 dương lịch; 4) Chịu nóng cao (chịu nóng mức 3 - siêu chịu nóng). Cà chua nhóm chịu nóng mức 3 mới đáp ứng cho trồng ở các vụ cực sớm: trồng cây ra ruộng trong khoảng từ 12/7 – 15/8 dương lịch và cực muộn: có thể trồng cây ra ruộng muộn sau 16/3 dương lịch. Trong số các giống cà chua ngoại nhập vào nước ta chưa có giống thuộc nhóm chịu nóng mức 3.
Dưới đây là danh sách các giống cà chua lai do tác giả tạo ra sau HT7 (trong dấu ngoặc đơn là năm đưa ra sản xuất):
(1). Nhóm chịu nóng mức 1: HT21 (2004), HT42 (2007) hai giống này thuộc dạng ngắn ngày, chất lượng cao; HT46 (2010), HT102 (2014) hai giống này thuộc dạng dài ngày- trung bình, chất lượng cao.
(2). Nhóm chịu nóng mức 2: HT152 (2007), HT160 (2008), HT9 (2011), HT109 (2014), HT156 (2017/2018) trong số trên HT160, HT109 thuộc dạng chất lượng cao, còn lại thuộc chất lượng khá.
(3). Nhóm chịu nóng mức 3: HT25 (2008), HT108 (2017/2018).
+ Nhu cầu tiêu dùng về các giống cà chua quả nhỏ phục vụ ăn tươi và đóng hộp nguyên quả xuất khẩu, làm mứt… ở nước ta đã được mở ra từ đầu những năm 2000 tới nay. Ông Minh đã bắt đầu đề tài nghiên cứu tạo giống cà chua lai quả nhỏ (mini) từ 1999. Tới năm 2006 đã đưa ra thử nghiệm sản xuất giống cà chua lai quả nhỏ HT144, từ năm 2008 HT144 là giống cà chua lai quả nhỏ đầu tiên ở nước ta phát triển sản xuất đại trà ở các vụ sớm và chính vụ cho năng suất, chất lượng cao phục vụ đa dụng: ăn tươi, làm mứt, đóng hộp nguyên quả xuất khẩu. Cho tới nay (2019) HT144 là giống trồng chủ lực cho các vùng trồng cà chua nguyên liệu xuất khẩu. Ngoài HT144, giai đoạn từ 2010 tới 2019 công trình nghiên cứu của tác giả đã tạo ra một số giống cà chua lai quả nhỏ khác phát triển sản xuất như: HT118 (2016) nhanh chín trồng cực sớm; HT136 (2018) có năng suất cao chuyên phục vụ cho đóng hộp nguyên quả xuất khẩu trồng ở các vụ sớm chính vụ và muộn xuân hè; giống đáp ứng cho công nghệ bóc vỏ đóng hộp HT135; một số giống chất lượng dinh dưỡng cao phục vụ ăn tươi sống phát triển sản xuất 2018/2019 như HT147 (quả dạng nhót), HT140 (quả dạng tròn); giống cà chua lai quả vàng hàm lượng caroten (tiền vitamin A) cao HT219 thơm ngon, ngọt, chắc giòn rất hợp với thị hiếu người tiêu dùng.
+ Như đã biết, cà chua là cây rau ăn quả vừa có giá trị dinh dưỡng cao vừa là liều thuốc, thực phẩm chức năng. Bên cạnh sản phẩm cà chua truyền thống, ngày nay người tiêu dùng càng có quan tâm lớn tới sản phẩm các dạng cà chua mầu khác: đen, xẫm tím, chocola… có nhiều chất dinh dưỡng trong đó có chứa hàm lượng các chất chống oxy hóa anthoxianine cao có tác dụng phòng chống ung thư, phòng chống béo phì và tiểu đường…. Trên thế giới đã thu được nhiều thành tựu phục vụ sản xuất đối với nhóm cà chua mầu, lĩnh vực này ở Việt Nam nhóm nghiên cứu do PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh chủ trì đã triển khai thực hiện từ 2014, tới nay đã và sẽ tạo ra phục vụ sản xuất một loạt các giống cà chua lai thuộc nhóm cà chua mầu đảm bảo chất lượng cao, năng suất tốt phù hợp với điều kiện khí hậu, canh tác của Việt Nam, đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
+ Vụ đông ở các tỉnh miền Bắc nước ta có quỹ đất lớn xen giữa 2 vụ lúa, rất hợp cho việc mở rộng diện tích trồng cà chua với chi phí sản xuất giảm, hạ giá thành sản phẩm để cung cấp nguyên liệu chế biến và các dạng tiêu dùng, xuất khẩu khác. Tuy nhiên vụ này có một số khó khăn: Thời gian gieo trồng ngắn, giai đoạn sau nhiệt độ và ánh sáng giảm. Các giống cà chua lai ngoại nhập có thời gian sinh trưởng khá dài nên không phù hợp với cơ cấu trồng vụ đông ở miền Bắc nước ta. Giai đoạn từ 2001 – 2005 chúng ta đã có bài học thất bại về sử dụng các giống cà chua ngoại nhập để sản xuất nguyên liệu cho nhà máy chế biến cà chua cô đặc. Cà chua trồng vụ đông miền Bắc nước ta cần đáp ứng những đòi hỏi rất khắt khe về chu kỳ sinh trưởng nhanh,… cho năng suất thu hoạch chấp nhận có hiệu quả kinh tế, chất lượng quả phải đảm bảo cho các nhu cầu tiêu dùng. Nghiên cứu tạo ra được các giống cà chua đáp ứng được những đòi hỏi nêu trên là thực hiện lời giải của một bài toán khó. Qua nhiều năm nghiên cứu, tác giả Nguyễn Hồng Minh và cộng sự đã và đang hoàn thiện tạo ra bộ giống cà chua lai cho vụ Đông nước ra gồm khoảng 4-5 giống thuộc các nhóm: siêu ngắn, ngắn và ngắn – trung bình đảm bảo năng suất và chất lượng tiêu dùng cho các mục tiêu sử dụng khác nhau, trong đó có cà chua chế biến cô đặc. Cùng với các giống này tác giả đã đưa ra quy trình công nghệ trồng cà chua cực nhanh, công nghệ trồng quảng canh. Có được đồng bộ các thành tựu về giống và kỹ thuật hy vọng trong thời gian sắp tới chúng ta có thể khai thác được tiềm năng rất lớn về cà chua vụ đông nước ta phục vụ nội tiêu và xuất khẩu.
+ Các nghiên cứu tạo ra các giống cà chua trinh sản, ít hạt, các giống cà chua cảnh và các giống có các tính trạng đặc biệt khác cũng đang được nhóm nghiên cứu của PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh triển khai bước đầu tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển giống rau chất lượng cao, triển vọng sẽ thu được những kết quả mong muốn.
PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh tiếp đón đoàn khách quốc tế tham quan khu nghiên cứu và phát triển cà chua.
Bên cạnh các nghiên cứu về chon tạo các bộ giống cà chua lai và các công nghệ phát triển sản xuất của chúng, nhiều năm qua tác giả PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh đã trăn chở về sự kém hiệu quả của các hệ thống nhà trồng cây công nghệ cao ngoại nhập đối với vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm khắc nghiệt nước ta. Qua nhiều năm tìm hiểu, nghiên cứu trong thâm lặng (từ 2006 tới nay), tác giả đã vạch ra những bất cập, kém phù hợp của các nhà trồng cây ngọai nhâp, các nhà làm trong nước hiện trạng dựa theo mẫu ngoại nhập,… đã xây dựng cơ sở lý thuyết khoa học mới- đó là lý thuyết về các hệ thống mở cho canh tác công nghệ cao trong các hệ nhà trồng cây có điều khiển ở điều kiện khí hậu nhiệt đới. Từ đó tác giả sáng chế ra tập hợp lớn các nhóm mẫu nhà trồng cây tuân thủ theo lý thuyết công nghệ mới về các hệ thống mở phù hợp cho trồng cây công nghệ cao đối với vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm khắc nghiệt của Việt Nam. Suốt 12 năm kiên trì tự lực nghiên cứu, tới cuối năm 2018 tác giả hoàn tất các hạng mục công nghệ của công trình sáng chế lớn này, đã đặt tên thương hiệu là “công nghệ NHT”- mang tính mới , trọng tâm của Nông nghiêp Công nghệ cao Nhiệt đới nóng ẩm. Công nghệ NHT được tác giả PGS TS Nguyễn Hồng Minh - nhà phát minh sáng chế, nhà sáng lập ra định nghĩa như sau: “Các dạng nhà trồng cây thiết kế theo hệ thống mở, liên kết với hệ thống tường bao chắn côn trùng và vận hành đa dạng các kiểu canh tác của chúng tạo nên lĩnh vực công nghệ mới độc đáo, hiệu quả cao cho sản xuất cây trồng công nghệ cao đối với vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm – đó là CÔNG NGHỆ NHT”. Theo đặc điểm thiết kế - công năng của các mẫu nhà và vận hành canh tác của chúng, công nghệ NHT được tác giả phân ra ba nhóm sau: Công nghệ NHT nhóm 1; Công nghệ NHT nhóm 2; Công nghệ NHT nhóm 3. Trong các nhóm công nghệ mới này này đều có các mẫu nhà và các phiên bản đáp ứng cho các vùng đất có nhiều gió bão lớn của khí hậu nhiệt đới. Chúng có mức đầu tư rất hợp lý, rẻ phổ cập cho đông đảo các chủ đầu tư từ các doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ, chủ trang trại,HTX, hộ SX có khả năng, để sản xuất hiệu quả với diện tich lớn ra tất cả các loại nông sản – rau sạch đa dạng, chất lượng cao của vùng nhiêt đới nóng ẩm khắc nghiệt, góp phần giải quyết những bế tắc trong sản xuất rau an toàn, chất lượng nước ta. Một số phát minh sáng chế chính của Công trình: “Thiết kế các nhà trồng cây theo hệ thống mở và hệ thống tường bao chắn côn trùng” đã được đăng ký bản quyền phát minh sáng chế tại Cục sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2018, 2019. Hiện công trình này đang trong giai đoạn chuyển giao phát triển sản xuất.
Người nông dân thu hái cà chua quả nhỏ chất lượng cao
Để phổ biến và có thể kết nối tốt hơn các hoạt động phát triển sản xuất nông nghiệp, PGS.TS Nguyễn Hồng Minh còn là thành viên Hội Giống cây trồng Việt Nam, Hội Di truyền học VN. Là một nhà khoa học tâm huyết, PGS.TS Nguyễn Hồng Minh còn là một nhà giáo luôn tận tâm, hết lòng vì sự nghiệp trồng người. Đến nay, ông đã hướng dẫn rất nhiều sinh viên làm đề tài tốt nghiệp theo các đề tài về chọn tạo giống khoai tây, về chọn tạo giống rau, cà chua lai và các công nghệ phát triển. Bên cạnh đó, ông cũng đã hướng dẫn trên 60 học viên Cao học bảo vệ luận văn ThS, và hướng dẫn 5 NCS bảo vệ thành công luận án Tiến sỹ. Những học trò của ông hiện nay đều đã thành đạt và đảm đương nhiều cương vị, vai trò quan trọng tại nhiều đơn vị, doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp trên khắp cả nước.
Đặc biệt, PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng, nâng tầm Trung tâm Nghiên cứu và phát triển giống rau chất lượng cao - Học viện Nông nghiệp Việt nam trở thành cơ sở hàng đầu ở Việt nam về nghiên cứu và phát triển sản xuất các bộ giống cà chua lai. Ông cũng thường xuyên tham gia nhiều hội chợ về giống cây trồng ở trong nước. Ngoài ra, ông còn tham gia nhiều chương trình dự án khuyến nông, liên kết với các Trung tâm giống cây trồng, với các sở Khoa học công nghệ, sở Nông nghiệp các tỉnh, liên kết với các công ty, các trang trại, các hộ sản xuất,… để chuyển giao các công nghệ, phát triển sản xuất cà chua ở các mùa vụ trên các địa bàn trong nước và các buổi thuyết trình, phổ biến kỹ thuật về phát triển sản xuất rau an toàn, VietGAP, sản xuất nông nghiệp (rau, hoa) đô thị, cận đô thị, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, …
Với những đóng góp, cống hiến đáng trân trọng xuyên suốt chặng đường sự nghiệp thầm lặng mà vẻ vang, cao quý đã qua, PGS.TS. Nguyễn Hồng Minh đã vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng nhiều phần thưởng, danh hiệu cao quý như: Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bằng khen của Bộ GD&ĐT , Bộ NN&PTNT,UBND tỉnh Hải Dương, Huy chương Vì Sự nghiệp Phát triển Nông nghiệp & Nông thôn, Huy chương Vì Sự nghiệp Giáo dục & Đào tạo, Huân chương Lao động hạng Ba (2006), danh hiệu Nhà giáo Ưu tú (2008), danh hiệu CSTĐ cấp Bộ (2011), Giải thưởng Bông Lúa Vàng Việt Nam; Trí thức Việt Nam vì Sự nghiệp Nghiên cứu khoa học (2015); Trí thức Việt Nam Sáng tạo và cống hiến (2016); Nhà khoa học của nhà nông (2018)…cùng nhiều Bằng khen, Giấy khen ý nghĩa khác…
