Cả cuộc đời ông đã gắn bó với ngành Y cao quý. Ông luôn tự hào khi mình vinh dự được khoác 2 màu áo: Màu áo xanh người lính Cụ Hồ và màu áo Blouse bác sĩ chữa bệnh. Cả cuộc đời ông không ngừng học tập, nỗ lực phấn đấu, tìm tòi, nghiên cứu, áp dụng các phương pháp điều trị tiên tiến mang lại hiệu quả cao trong điều trị cho người bệnh.
Năm 2017, ông nghỉ hưu, nhưng ông vẫn trăn trở và muốn tận hiến, cháy hết mình cùng ngành y đặc biệt và cao quý. Thế là ông được mời làm Giám đốc chuyên môn Bệnh viện Đa khoa Hà Nội. Bên cạnh đó, ông còn là Chủ tịch Hội Gan mật Việt Nam, Chủ tịch Phân hội Phẫu thuật Gan mật tụy Việt Nam. Ông là một chuyên gia hàng đầu chuyên ngành Ngoại khoa, Ghép tạng, là Bác sĩ cao cấp có tâm, một nhà khoa học khiêm nhường, đầy nhiệt huyết, nhà giáo mẫu mực, hết lòng với các thế hệ học trò trong và ngoài Học viện Quân y. Để rồi chúng tôi có duyên gặp ông vào một chiều đầu tháng 9, khi cả nước hân hoan kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9/2025 để viết một câu chuyện nghề Y cao quý!
Tự hào về đại gia đình quân y mẫu mực
Thiếu tướng, NGƯT, GS. TS. BSCC. Lê Trung Hải luôn nêu cao y đức và y thuật trong công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học (NCKH) và khám chữa bệnh. Ông cho rằng y đức và y thuật phải luôn luôn song hành và có mối quan hệ hết sức mật thiết. Sẽ rất vui với những điều mình làm được cho người bệnh, cho sinh viên, học viên của mình; nhưng cũng luôn trăn trở với những cái mà mình chưa làm được, phải đối mặt và cố gắng vượt mọi khó khăn thì mới có được sự tiến bộ thực sự. Ở vai trò Thầy giáo, phải là nền tảng vững chắc về kiến thức, thắp sáng niềm tin, nhiệt huyết và truyền lửa cho các thế hệ sinh viên. Ở vai trò người Thầy thuốc phải là chỗ dựa về chuyên môn và tinh thần vững chắc để người bệnh trao gửi niềm tin, yên tâm điều trị.
Rất nhiều bài báo viết về ông, tri ân đến ông và đại gia đình tướng lĩnh gắn bó với quân đội ngành Y có nhiều đóng góp quan trọng cho lĩnh vực y học quân sự và nền y học nước nhà. Thật tự hào về đại gia đình quân y mẫu mực Thiếu tướng, NGƯT, GS. TS. BSCC. Lê Trung Hải với truyền thống gia đình 3 đời đều là thầy thuốc mặc áo lính nổi tiếng, trong đó có hai vị Tướng cùng được nhận Đồng Tác giả Giải thưởng Hồ Chí Minh - Giải thưởng cao quý nhất về Khoa học công nghệ của Việt Nam.
Ông sinh năm 1957, tại Hà Nội, trong một gia đình có truyền thống y học: Bố của GS. Lê Trung Hải là Thiếu tướng, Anh hùng LLVT nhân dân, GS, TSKH, Thầy thuốc Nhân dân Lê Thế Trung, nguyên Giám đốc HVQY; mẹ của ông từng là Y sĩ trưởng của Khoa Bỏng, BVQY 103; vợ ông là Đại tá, TTND, PGS. TS. BSCC. Phan Việt Nga, nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Thần kinh, BVQY 103, nay đang giữ cương vị Chủ tịch Hội Chống động kinh Việt Nam. Điều đáng mừng là hai con trai của ông đều đang là các tiến sĩ bác sỹ quân y, tiếp nối truyền thống gia đình. Trong đó con trai cả hiện là Trung tá Phó Giám đốc Điều hành Trung tâm Ghép tạng, BVTƯQĐ 108 và vợ cháu là Thạc sĩ, bác sĩ khoa Tim mạch, BV Hữu nghị Việt Xô. Con trai út của ông là Đại uý công tác ở khoa Nội Thần kinh, BVQY 103 và vợ cháu là Thạc sĩ bác sĩ khoa Huyết học Truyền máu BVQY 103. Các thế hệ sau cũng luôn nỗ lực phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Đại gia đình ba đời làm thầy thuốc trị bệnh cứu người và tích cực hoạt động khoa học đào tạo.
Nhâm nhi chén trà ấm, ông kể: “Mình từ bé đã làm quen với môi trường bệnh viện, nhiều lần chứng kiến nửa đêm bố vẫn đạp xe vào viện để mổ cấp cứu cho người bệnh, từ đó mình đã mơ ước được trở thành bác sĩ để trị bệnh, cứu người sau này, theo truyền thống gia đình. Và rồi học xong cấp 3, mình thi đỗ vào Trường Đại học Quân y (nay là HVQY)".
Đầu năm 1981 tốt nghiệp bác sĩ nội trú ngoại khoa với điểm trung bình tổng kết sáu năm cao nhất khóa học (với 8,62 điểm), bác sĩ Lê Trung Hải đã lên biên giới, tham gia phục vụ chiến đấu tại Sư đoàn 337, trực tiếp phẫu thuật, cấp cứu thương binh, bệnh binh. Trong gian khổ, ác liệt, với sự tâm huyết, trách nhiệm với nghề, ông đã hoàn thành đề tài đầu tiên trong sự nghiệp NCKH của mình là: “Cơ cấu tổn thương và công tác xử lý thương binh trong chiến đấu”.
Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở chiến trường biên giới, trở về Hà Nội, bác sĩ quân y Lê Trung Hải được tạo điều kiện tiếp tục học tập, nghiên cứu, tham gia điều trị rồi được phân công làm giảng viên Bộ môn Ngoại chung của HVQY. Rồi ông được chọn đi đào tạo chuyên khoa ngoại tại nước Đức (1988-1990), đào tạo sau tiến sĩ tại Trường Đại học Y khoa Chicago (Mỹ) năm 1999. Để nâng cao kiến thức, phục vụ quá trình học tập, ông tích cực học ngoại ngữ, thông thạo tiếng Đức, tiếng Anh để có thể nghiên cứu sâu về nền y học tiên tiến của nước bạn.
Biết GS. Lê Trung Hải là một trong những người có đóng góp đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực ghép tạng tại Việt Nam, tôi hỏi ông về "cơ duyên" đến với lĩnh vực này? Ông thân tình chia sẻ: “Từ khi bước vào NCKH, tôi đã quan tâm đặc biệt đến ghép tạng, dù lúc đó lĩnh vực này còn đang rất mới mẻ ở nước ta. Trong thời gian công tác tại BVQY 103, tôi đã được cử đi học tập, nghiên cứu về ghép tạng tại Bệnh viện Đại học Quốc gia Đài Loan (1993-1994) và năm 2002 được sang Nhật Bản học thêm về ghép gan. Có lẽ, điều may mắn và cũng là hạnh phúc lớn nhất của tôi trong sự nghiệp là được cùng cha tôi và các giáo sư, bác sĩ chuyên khoa hàng đầu của nước ta thực hiện những ca ghép tạng mang tính lịch sử. Nhưng trên hết chính bố ông là người có sự ảnh hưởng sâu đậm tới ông trong quá trình ghép tạng tại BVQY 103”.
Đồng Tác giả Giải thưởng Hồ Chí Minh về Ghép tạng năm 2005.
Và trong tâm trí ông vẫn nhớ như in ca ghép thận cho bệnh nhân Lê Thanh Nghiêm (sinh năm 1960, quê ở Phú Yên, bị suy thận giai đoạn cuối) vào ngày 20-7-1993. Đây là một trong những bệnh nhân đầu tiên được ghép thận tại Việt Nam, ông Nghiêm đến BVQY 103 với hy vọng “còn nước còn tát” và đã được GS. Tôn Thất Bách, GS. Lê Thế Trung, GS. Lê Trung Hải cùng nhiều giáo sư, bác sĩ đầu ngành tiến hành mổ ghép thận. Ca đại phẫu thành công ngoài sức tưởng tượng và có kết quả tốt lâu dài sau ghép. Sau này có một ca ghép - ghép gan cho bệnh nhi đầu tiên ở Việt Nam (cháu Nguyễn Thị Diệp) vào đầu năm 2004 mà GS. Lê Trung Hải đã tham gia cùng bố và các đồng nghiệp. Sau 16 giờ làm việc căng thẳng, kíp phẫu thuật ra khỏi phòng mổ với nụ cười “chiến thắng”, trong niềm vui vỡ òa của bao người bên ngoài. Hơn 10 năm sau, cháu Nguyễn Thị Diệp trở thành sinh viên dược của HVQY và bố đẻ của Diệp là người cho gan vẫn có sức khỏe ổn định...
Đến khi GS. Hải được bổ nhiệm Phó giám đốc Ngoại khoa BVQY 103, ông vẫn chuyên tâm với chuyên ngành ghép tạng và phẫu thuật nội soi. Ông đã cùng với lãnh đạo, chỉ huy Bệnh viện và các đồng nghiệp đưa BVQY 103 trở thành đơn vị giữ kỷ lục Việt Nam về ghép tạng với 5 lần lĩnh ấn tiên phong về ghép thận, ghép gan, ghép tim, ghép phổi và ghép tụy-thận. Trong tất cả các ca ghép mang tính lịch sử này đều có dấu ấn của GS. Lê Trung Hải. Không chỉ trực tiếp ghép tại BVQY 103, ông còn phối hợp thực hiện hàng trăm ca ghép thận và ghép gan tại nhiều cơ sở y tế. GS. Lê Trung Hải cũng trực tiếp phẫu thuật, tham gia chỉ đạo và chuyển giao kỹ thuật ghép, phẫu thuật nội soi... cho nhiều bệnh viện lớn ở nước ta.
có GS. Lê Thế Trung và GS. Lê Trung Hải cùng tham gia.
Khi được cử giữ chức Trưởng ban Ung thư Lực lượng vũ trang, Phó cục trưởng Cục Quân y (Tổng cục Hậu cần), GS. Lê Trung Hải đã cùng các đồng nghiệp phát huy nguồn lực, thế mạnh về trang thiết bị, nhân lực, tập trung phát triển kỹ thuật hiện đại, chuyên sâu, phối hợp với các cơ sở y tế, các hội chuyên ngành và nhà khoa học quốc tế hỗ trợ, giúp nhiều bệnh viện của Quân đội, Công an triển khai mới các khoa ung bướu. Đồng thời, đẩy mạnh liên kết tuyến, chuẩn hóa quy trình chẩn đoán, điều trị đa mô thức và phòng, chống ung thư; xây dựng mạng lưới phòng, chống ung thư trong LLVT, nâng cao chất lượng công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cho cán bộ, chiến sĩ, người lao động...
Hơn 42 năm trong quân ngũ, GS. Lê Trung Hải là nhà khoa học, nhà giáo mẫn cán đã có hơn 100 bài báo khoa học được đăng in trên các tạp chí chuyên ngành, gần 20 báo cáo khoa học quốc tế và xuất bản 15 cuốn sách khoa học, phục vụ đào tạo, chủ trì 14 đề tài cấp Bộ và nhánh cấp Nhà nước. Hướng dẫn hơn 60 tiến sỹ, thạc sỹ và bác sỹ chuyên khoa II đã bảo vệ. Tham gia, phản biện, chủ tịch hội đồng cho hơn 150 luận án Tiến sỹ. Đặc biệt, ông vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ năm 2005 với vai trò là đồng tác giả Cụm công trình ghép tạng. Ông là người trực tiếp xây dựng hai quy trình đầu tiên của Việt Nam về ghép thận từ người cho sống và ghép gan từ người cho sống, được Bộ Y tế ban hành vào tháng 12-2006. Nhiều Hội nghị khoa học thường niên về Gan mật tụy, Hội nghị Ghép tạng trong nước và quốc tế tổ chức hàng năm ông tham gia và chủ trì. Năm 2019 GS. Lê Trung Hải được nhận danh hiệu “Trí thức Tiêu biểu”. Năm 2022 ông vinh dự nhận vinh danh của quốc tế đối với chuyên ngành gan mật tụy Việt Nam tại Hội nghị thế giới về gan mật tụy tổ chức ở New York, Hoa Kỳ. Năm 2024 ông được Hội Ung thư Trung Quốc bổ nhiệm làm Giảng viên Thỉnh giảng. Tại các Hội nghị khoa học Quốc tế ở các nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc … GS. Lê Trung Hải đã được mời báo cáo khoa học, chủ tọa và phát biểu quan trọng.
Song hành trên vai nhiệm vụ “Thầy giáo, thầy thuốc, nhà khoa học” đến năm 2017 nghỉ hưu, ông để lại rất nhiều kỷ niệm đẹp trong ngành Y quân đội. Nhiều phần thưởng cao quý đã được Nhà nước và nhân dân phong tặng cho ông: được phong quân hàm Thiếu tướng, được Hội đồng Giáo sư Nhà nước công nhận đạt chuẩn chức danh Phó Giáo sư, Giáo sư; Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú; Bộ quốc phòng công nhận Bác sĩ cao cấp; cùng với đó là các loại Huân chương Chiến công hạng Nhất; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhì; Huân chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Nhất, Nhì, Ba và nhiều Bằng khen của Bộ Quốc Phòng, Bộ Y tế, Tổng Hội Y học Việt Nam, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản HCM, Thành phố Hà Nội,...
Những tận hiến thầm lặng mà cao quý của vị Tướng quân y thời bình!
Ngày vừa nghỉ hưu, Thiếu tướng, NGƯT, GS. TS. BSCC. Lê Trung Hải được trên tín nhiệm cử làm Phó Trưởng Đoàn thứ Nhất của Bộ Y tế đến Chấm Chất lượng 3 năm liên tiếp, mỗi năm kiểm tra gần chục bệnh viện (BV) hàng đầu của Việt Nam như: BV Chợ Rẫy, BV Việt Đức, BV Bạch Mai, BV Đại học Y Dược TP.Hồ Chí Minh, BV Đại học Y Hà Nội, BV Thống Nhất, BV Việt Xô, các BV Nhi Trung ương, BV Phụ Sản Trung ương, BV Nội tiết Trung ương, BV Răng hàm mặt Trung ương,... Đến với các bệnh viện nói trên và qua kiểm tra cho thấy nhìn chung các BV đã có sự chuyển mình, vươn lên rõ rệt từ cơ sở hạ tầng, tổ chức bộ máy, các hoạt động chuyên môn khám chữa bệnh, trong đó lưu ý về quy chế chuyên môn, an toàn người bệnh, kiểm soát nhiễm khuẩn, phát triển nhiều kỹ thuật mới, đẩy mạnh công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, phòng ngừa và khắc phục sự cố y khoa … trong đó một số BV đã vươn lên xây dựng được văn hoá chất lượng. GS. Lê Trung Hải và Đoàn Chấm Chất lượng của Bộ Y tế đã có nhiều đóng góp ý kiến quý báu, chỉ ra những tồn tại hạn chế và những ưu điểm cũng như các đề xuất khuyến nghị giúp các bệnh viện tiếp tục phát triển.
Từ tháng 10-2018, GS. Lê Trung Hải được tín nhiệm bầu giữ cương vị Chủ tịch Hội Gan mật Việt Nam, sau đó kiêm thêm chức Chủ tịch Phân hội Phẫu thuật Gan mật tụy Việt Nam. Trên cương vị mới, bằng kinh nghiệm, tâm huyết của mình, ông đã nỗ lực cùng các chuyên gia, lãnh đạo Hội phát triển lên tầm cao mới; cùng với Bộ Y tế đẩy mạnh Phong trào “Toàn dân chung tay đánh gục virus viêm gan”; xây dựng các hướng dẫn về phòng, chống, điều trị ung thư gan và mật tụy; tích cực tổ chức các hội thảo về phẫu thuật gan mật tụy toàn quốc, quốc tế. Đồng thời, GS. Lê Trung Hải tham gia xây dựng được một tổ chức hội chuyên khoa vững mạnh, uy tín, cùng triển khai phòng trị bệnh và thực hiện các loại phẫu thuật phức tạp liên quan đến gan mật tụy, đóng góp tích cực cho sự phát triển của nền y học nước nhà. Đến nay các hội, phân hội do ông phụ trách đã xây dựng và ban hành nhiều khuyến cáo có giá trị tại Việt Nam về ghép gan, ung thư gan, viêm gan, sỏi đường mật, ung thư tụy, ... Những khuyến cáo hướng dẫn thiết thực này đã được Lãnh đạo Bộ Y tế đánh giá cao, trong số đó có Khuyến cáo về chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong bệnh lý gan mật tuỵ là khuyến cáo đầu tiên của Khu vực Đông Nam Á về lĩnh vực này.
GS. KK Madhavan, Chủ tịch Hiệp hội Gan mật tụy châu Á-Thái Bình Dương (APHPBA) và hiện nay đang là Chủ tịch Hiệp hội Gan mật tuỵ Quốc tế (IHPBA) đã đánh giá: “Hội Phẫu thuật Gan mật tụy Việt Nam tuy là thành viên trẻ nhất của chúng tôi, song lại là một trong những Hội quan trọng nhất của châu Á-Thái Bình Dương”.
Bên cạnh đó, nhiều đồng nghiêp quý trọng ông bởi sức làm việc không biết mệt mỏi. Khi GS. Lê Trung Hải giữ trọng trách Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội và Trường Cao đẳng Y Hà Nội cũng như đảm nhiệm Giám đốc Chuyên môn Bệnh viện Đa khoa Hà Nội, ông đã đem kiến thức, kinh nghiệm, nhiệt huyết của mình để “truyền lửa” cho các thế hệ học trò và giảng viên của Nhà trường cùng các bác sĩ, điều dưỡng của Bệnh viện. “Còn sức khỏe ông còn tận hiến với nghề”, bởi vậy ông vẫn đảm nhận nhiều vai trò trên đôi vai của mình. Hơn 50 năm cống hiến cùng ngành y, Thiếu tướng, NGƯT, GS. TS. BSCC. Lê Trung Hải có thời gian biểu gần như dành trọn cho công việc chuyên môn, cho người bệnh và đọc sách viết bài hăng say. Nhà giáo mẫu mực, nhà khoa học nhiệt thành, bác sĩ tận tâm và đáng kính ấy còn có nhiều tâm huyết muốn gửi gắm đến các thế hệ đồng nghiệp, các học trò với một mong muốn đóng góp cho sự phát triển của chuyên ngành ngoại khoa, ghép tạng nước nhà ngang tầm thế giới. Ông luôn thách thức các học trò của mình với câu nói: “Học và làm được như sách chỉ là sự tồn tại; Học mà làm được nhiều hơn sách mới là sự phát triển”. Bằng thực tế kinh nghiệm cống hiến trong nghề Y cao quý, GS. Lê Trung Hải có 16 chữ để truyền đạt cho các thế hệ sau là: Học tập suốt đời - Gắn với thực tiễn - Đúc rút kinh nghiệm - Luôn cháy hết mình.
nhân dân, GS, TSKH, Thầy thuốc Nhân dân Lê Thế Trung và Thiếu tướng GS.TS Lê Trung Hải.
Ông quan niệm, y đức phải được thể hiện ở thái độ, tinh thần trách nhiệm với công việc, hết lòng thương yêu, chăm sóc người bệnh và trước hết y đức phải là có trình độ chuyên môn cao. GS. Lê Trung Hải luôn học tập và nhắc nhở các học trò và các thầy thuốc trẻ làm tốt theo Lời dạy của Bác Hồ kính yêu “Người thầy thuốc giỏi đồng thời phải là như người mẹ hiền” và luôn phấn đấu theo Chỉ bảo của Đại Danh Y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác và các bậc tiền nhân “Sáng về Y đức, Sâu về Y lý, Giỏi về Y thuật và Vững về Y nghiệp”. Do vậy, dù là quá trình giảng dạy hay điều trị cho người bệnh, ông luôn tâm niệm phải không ngừng nghiên cứu, ứng dụng những kỹ thuật và phương pháp điều trị mới, tiên tiến nhằm đạt kết quả điều trị tốt nhất, giảm chi phí cho người bệnh. Rất nhiều lá thư, dòng tin nhắn cảm ơn được gửi đến ông, ông lấy đó chính là niềm vui, niềm hạnh phúc của nghề và ông lấy đó làm động lực để tiếp tục cố gắng hơn trong công việc thường ngày. Có một nữ Nhà thơ - Bác sĩ quân y Khoá Dài hạn 9 HVQY đã làm bài thơ hay tặng gia đình GS. Lê Trung Hải nhân dịp 80 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam với nhan đề TAM ĐẠI ĐỒNG HÀNH: “Tam đại công danh chẳng thể bàn - Thương đời trước thảm cảnh y nan - Chung lòng chữa bệnh bằng Thay, Ghép - Chắp vá làm lành những lá Gan - Đổi Tạng hư hao thành Tạng khỏe - Khâu vừa, nối khít mới yên an - Niềm tin gửi gắm người mong ngóng - Tiếp bước ông cha mãi vẹn toàn”. Gần đây có một người mẹ bệnh nhân mà con gái đã được cứu chữa “ngoạn mục” có viết những vần thơ tặng, cảm ơn GS. Lê Trung Hải và các Thầy thuốc áo trắng:
Cảm ơn bác Hải - giáo sư
Tài năng, đức độ, nhân từ- lương y
Tấm lòng cao cả, từ bi
Tình sâu, nghĩa nặng - cũng vì bệnh nhân
Thương người như thể thương thân
Quan tâm chu đáo, ân cần hỏi han
Tấm lòng rộng mở chứa chan
Sẻ chia, chăm sóc, lo toan kịp thời
Tấm gương y đức sáng ngời
Vầng dương toả sáng, rạng ngời mãi sau
Bác là Chủ tịch từ lâu
Hội Gan mật tuỵ - Hàng đầu Việt Nam.
Những gì Thiếu tướng, NGƯT, GS. TS. BSCC. Lê Trung Hải đã và đang làm rất đáng được ghi nhận và trân trọng! Một chuyên gia hàng đầu về Gan mật tuỵ và Ghép tạng ở nước ta, như “đôi cánh chim bay không mỏi” ông tiếp tục đóng góp công sức của mình vào sự phát triển ngành Y trên chặng đường mới.
