VNHN - Nhắc tới tỉnh Điện Biên là mỗi người chúng ta đều nhớ về một trong những chiến công vĩ đại nhất trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm của dân tộc - Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu” (7/1954). Nhưng Điện Biên không chỉ có vậy. Vùng đất ngay từ thời xa xưa đã có con người sinh sống và cư ngụ ấy còn chứa đựng những tiềm năng quý giá cả về điều kiện tự nhiên và về truyền thống văn hóa.
Tỉnh Điện Biên (cùng với Lai Châu) được chính thức thành lập ngày 28 tháng 6 năm 1909 (theo Nghị định của Toàn quyền Đông Dương lúc bấy giờ). Cùng với kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Đảng bộ Tỉnh (1949 - 2019) và 65 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên phủ (1955 - 2019), năm 2019 này Điện Biên kỷ niệm tròn 110 năm thành lập Tỉnh. Đó là những dấu mốc đáng tự hào gắn liền với những chặng đường đầy gian nan, thử thách, nhưng cũng hết sức vẻ vang đối với Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Điện Biên. Qua chiều dài lịch sử, bản sắc riêng, lòng yêu nước chung đã làm nên truyền thống văn hóa của các dân tộc trên mảnh đất có địa hình đa dạng và phức tạp này.
Đậm đà bản sắc văn hóa
Là nơi gặp gỡ và cư trú của 19 dân tộc anh em, trong đó đông nhất và chiếm gần một nửa dân số của tỉnh là người Thái; rồi đến các dân tộc Kinh, Mông, Khơ mú, Tày, Nùng, Hoa, Puộc, Xinh mun... nên Điện Biên có một truyền thống văn hoá rất đặc sắc, mà ngày nay vẫn còn gìn giữ được, với nhiều phương thức khác nhau. Thành Tam Vạn ở xã Xa Mứn là một di tích khá đặc biệt, mà theo tương truyền trong thành có 30 nghìn cối giã gạo bằng guồng nước, 30 nghìn dân đinh… Hay như Thành Bản Phủ - một toà thành mà Hoàng Công Chất - một vị tướng tài, đã giải phóng Mường Thanh cách đây 250 năm - đã phải xây dựng trong 4 năm mới đáp ứng được yêu cầu về bố phòng vùng Tây bắc. Trống đồng cổ được phát hiện ở bản Phiềng Quái, xã Noong luống, được xác định là chiếc trống đồng cổ thuộc nền văn hoá Đông sơn, loại muộn, khẳng định sự giao lưu văn hoá từ xa giữa miền ngược và miền xuôi… Ở Điện Biên còn nhiều ngôi nhà sàn to lớn, tuy kiến trúc không phức tạp, nhưng mang nét đặc trưng của người Thái Điện Biên. Trong mỗi ngôi nhà ấy, lúc nông nhàn, những người phụ nữ dân tộc Thái thường đưa thoi dệt vải thổ cẩm, khéo léo làm nên những chiếc khăn piêu, váy, áo, túi xách…có hoa văn tinh xảo mang bán tại các chợ, các điểm du lịch cho du khách về với Điện Biên.
Vòng xòe Điện Biên. Ảnh: baodienbienphu.com.vn
Văn hóa phi vật thể được đặc trưng bởi những điệu Xoè Thái - nét văn hoá riêng, nhưng cũng là “tài sản” chung của các dân tộc ở Điện Biên. Khi tiếng trống, tiếng chiêng nổi lên đan xen tiếng reo hò của những nam thanh, nữ tú cũng là lúc Vòng xòe được hình thành, để rồi Vòng xòe ấy có sức hút mãnh liệt, không phân biệt già trẻ, gái, trai. Xòe còn là nơi người ta gửi gắm tình yêu, để thể hiện tình cảm riêng tư và gắn kết tình cảm con người với nhau… Múa Sạp của đồng bào Thái ở Điện Biên lại mang một bản sắc riêng, mà khi ấy người múa cứ múa, người vỗ nhịp chầy vẫn vỗ theo một tiết tấu rộn ràng và rất khí thế… Rồi từng đôi, từng đôi nam nữ cùng nhảy thế nào đó để không va vào chân, đó là vẻ đẹp của điệu múa sạp.
Bên cạnh đó, kho tàng ca dao dân ca, truyện cổ tích của các dân tộc, các lễ hội truyền thống, các di chỉ khảo cổ... cùng hợp thành sắc thái văn hóa riêng của các dân tộc vùng Tây Bắc đất nước. Trong đó, lễ hội truyền thống ở Điện Biên luôn là một trong những “điểm nhấn” sâu đậm, thu hút nhiều sự quan tâm của nhân dân và du khách; như: Lễ kỷ niệm Chiến thắng Điện Biên Phủ, Lễ hội Thành Bản phủ, Lễ hội mừng măng mọc (Kin lẩu nó), Lễ cúng bản của người Cống, Tết cơm mới của người La Hủ, Hạn khuống giao duyên, Lễ hội Hoa Ban… Chính sự kết hợp giữa quần thể di tích lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ và bản sắc văn hóa dân gian của các dân tộc Điện Biên đã khiến cho vùng đất này trở thành điểm hẹn lịch sử, một điểm đến đây hấp dẫn.
Quan trọng những tiềm năng phát triển
Với một tỉnh miền núi cao như Điện Biên, không thể nói là không có khó khăn; thậm chí khó khăn, thách thức là rất nhiều. Song, quan trọng hơn là những tiềm năng cho sự phát triển mà Điện Biên có được về nhiều mặt.
Phát triển Du lịch là một trong những lĩnh vực có tiềm năng, lợi thế lớn đối với Điện Biên, với nhiều loại hình đa dạng, như: Du lịch lịch sử, văn hóa, sinh thái. Đặc Biệt, cụm Di tích Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, là một lợi thế vô cùng lớn để Điện Biên khai thác, phát triển du lịch mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Đó còn là những vùng sinh thái tự nhiên lớn, như: Hồ Pá Khoang, khu bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé, rừng Mường Phăng, động Pa Thơm, hang Thẩm Púa, các điểm suối khoáng U Va, Hua Pe (Điện Biên), bản Sáng (Tuần Giáo), hồ thủy điện Sơn La... Hay những di tích lịch sử gắn với công cuộc dựng nước và giữ nước của dân tộc; tiêu biểu như: Tháp Mường Luân, Thành Tam Vạn, Thành Bản Phủ, Đền thờ Hoàng Công Chất... Với vị trí địa lý khá đặc biệt, Điện Biên còn có thể mở rộng liên kết với các địa phương trong vùng và cả nước, đặc biệt là liên kết các tuyến du lịch quốc tế.
Lễ hội hoa ban 2019. Ảnh: Đình Nam
Đất đai cũng là một tiềm năng và là nguồn tài nguyên quý giá của Điện Biên. Tổng diện tích tự nhiên toàn tỉnh là 954.125,06ha. Trong đó, đất đang sử dụng vào sản xuất nông, lâm nghiệp chiếm 75,89% diện tích đất tự nhiên của tỉnh; gồm đất sử dụng vào sản xuất nông nghiệp là 120.359ha, chiếm 12,58% diện tích đất tự nhiên; đất lâm nghiệp là 590.031ha, chiếm 61,7% diện tích đất tự nhiên (trong đó diện tích đất có rừng khoảng 401.000ha chiếm 44% diện tích đất tự nhiên); đất mặt nước nuôi trồng thủy sản là 778ha, chiếm 0,08% diện tích đất tự nhiên. Đất chưa sử dụng của Điện Biên còn rất lớn với 225.594ha, chiếm 23,6% tổng diện tích đất tự nhiên, cùng với khoảng189.000ha đất lâm nghiệp chưa có rừng; mặc dù hầu hết là đất dốc chỉ thích hợp để sản xuất lâm nghiệp, nhưng đây được xác định là nguồn tài nguyên quý giá, một thế mạnh cho phát triển kinh tế xã hội của Điện Biên.
Đất đai, thời tiết khí hậu, thổ nhưỡng phong phú, đa dạng là điều kiện thuận lợi để phát triển nhiều loại nông, lâm sản hàng hóa có giá trị kinh tế, như lúa gạo đặc sản ở cánh đồng Mường Thanh; ngô, đậu tương ở Tuần Giáo, chè tuyết shan ở huyện Tủa Chùa, Pú Nhi ở huyện Điện Biên Đông, Mường Phăng ở huyện Điện Biên, cà phê ở huyện Điện Biên, Mường Ảng, chăn nuôi đại gia súc khu vực có diện tích đất rộng như ở Mường Nhé, Si Pa Phìn, huyện Mường Chà…Đặc biệt, khu vực bảo tồn thiên nhiên Mường Nhé với diện tích rừng nguyên sinh còn khá lớn, với các loại động vật và thực vật còn phong phú, là tài nguyên quí để bảo tồn và xây dựng hình thành vườn quốc gia tại khu vực này. Đây là những lợi thế để khai thác, phát triển nền nông nghiệp đa dạng (nông nghiệp, chăn nuôi, cây công nghiệp, trồng rừng) với chất lượng cao gắn với công nghiệp chế biến.
Nguồn nước mặt ở Điện Biên tập trung theo 3 hệ thống sông chính là sông Đà, sông Mã và sông Mê Kông. Do đặc điểm địa hình, độ dốc dòng chảy lớn, lưu lượng dòng chảy mạnh nên có tiềm năng thủy điện khá phong phú và đa dạng về quy mô; có thể xây dựng các công trình thủy điện kết hợp với khai thác thủy lợi, cung cấp nguồn điện cho điện lưới quốc gia và tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp. Hiện nay, đã có một số công trình thủy điện nhỏ và vừa được đầu tư xây dựng, song tiềm năng về thủy điện của tỉnh vẫn còn tương đối lớn nhưng chưa được khảo sát, đánh giá cụ thể. Để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu khảo sát lập dự án đầu tư, tỉnh Điện Biên đã hoàn tất việc rà soát, điều chỉnh bổ sung quy hoạch phát triển thủy điện vừa và nhỏ (Quyết định số 99/QĐ-UBND ngày 25/01/2010 của UBND tỉnh Điện Biên về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển thủy điện vừa và nhỏ tỉnh Điện Biên đến năm 2020).
Một lợi thế nữa của Điện Biên là một trong hai tỉnh trong cả nước có đường biên giới với 2 quốc gia, với vị trí thuận lợi, nằm ở ngã ba biên giới giáp cả 2 nước Lào và Trung Quốc; có cửa khẩu quốc tế Tây Trang - Pang Hốc (Xốp Hùn), cửa khẩu Huổi Puốc - Na Son; biên giới Việt Trung có cửa khẩu A Pa Chải - Long Phú, là những điều kiện thuận lợi để Điện Biên trở thành điểm đầu mối trung chuyển hàng hóa của các tỉnh phía Bắc Việt Nam xuất nhập khẩu hàng hóa với thị trường các tỉnh Bắc Lào và khu vực Tây Nam Trung Quốc, Myanmar. Bên cạnh tuyến đường quốc lộ đã được đầu tư nâng cấp, Điện Biên là tỉnh duy nhất ở khu vực miền núi phía Bắc có sân bay được quy hoạch là sân bay quốc tế tiểu vùng. Đây cũng là một lợi thế của Điện Biên. 
Sắc màu cuốn hút ở Điện Biên. Ảnh: VOV.vn
Thành tựu và phương hướng cho tương lai
Triển khai thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2018, ngay từ đầu năm, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 54/QÐ-UBND ngày 19/01/2018 về Chương trình giải pháp chỉ đạo điều hành thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh và dự toán ngân sách năm 2018 với 9 nhiệm vụ trọng tâm và 9 nhóm giải pháp chủ yếu. Đồng thời có sự chỉ đạo quyết liệt trong quá trình tổ chức thực hiện; nhất là thực hiện 3 đột phá trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020, bao gồm: Tập trung phát triển nguồn nhân lực, xây dựng kết cấu hạ tầng và đổi mới nâng cao hiệu quả điều hành của bộ máy quản lý Nhà nước. Nhờ vậy, tình hình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh tiếp tục đạt được những thành tựu quan trọng: Đã cơ bản hoàn thành tốt các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh - quốc phòng với 32/37 tiêu chí đạt và vượt kế hoạch. Giá trị GRDP (theo giá so sánh 2010) đạt 10.482 tỷ 240 triệu đồng, tăng 7,15% so với thực hiện năm 2017. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực: Nông, lâm, thủy sản giảm 1,23%; công nghiệp - xây dựng tăng 0,34%; dịch vụ tăng 0,86%. GRDP bình quân ước đạt 27,31 triệu đồng/người/năm, tăng 12,14%. Tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 37,45% (giảm 3.558 hộ tương đương 3,56% so với năm 2017). Cải cách hành chính tiếp tục đạt kết quả tốt, môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện; lĩnh vực văn hóa - xã hội, giáo dục, y tế có nhiều chuyển biến tích cực; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân tiếp tục nâng lên; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, chủ quyền biên giới quốc gia giữ vững; hoạt động đối ngoại được tăng cường, mở rộng.
Về phương hướng phát triển của Điện Biên, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 nhằm phấn đấu đến năm 2020, đưa Điện Biên thành tỉnh có trình độ phát triển trung bình trong vùng trung du và miền núi phía Bắc, từng bước thu hẹp khoảng cách về mức sống của nhân dân so với các vùng khác trong cả nước. Cụ thể, về kinh tế, tỉnh Điện Biên phấn đấu tốc độ tăng GRDP của tỉnh bình quân cả thời kỳ 2016 - 2030 khoảng 7,2%/năm; tạo sự chuyển biến rõ nét và vững chắc về cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, giảm tỷ trọng nông, lâm nghiệp, tăng dần tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ trong tổng GRDP của tỉnh; đến năm 2020 nông lâm nghiệp chiếm khoảng 18,52%, công nghiệp - xây dựng 26,4%, dịch vụ 55,08%. Trong giai đoạn 2016 - 2020, tạo việc làm cho khoảng 7.800 - 8.200 lao động/năm; phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo đa chiều của tỉnh, đến năm 2020 còn khoảng 33%. Đến năm 2020, tỉnh đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2, đạt chuẩn phổ cập giáo dục trung học cơ sở mức độ 2, duy trì và nâng cao tiêu chí chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 2; trong đó 60% đơn vị hành chính cấp xã và 03 đơn vị hành chính cấp huyện đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học và trung học cơ sở mức độ 3. Tỷ lệ huy động dân số trong độ tuổi ra lớp: 0 - 2 tuổi (không bao gồm trẻ dưới 4 tháng tuổi) đạt 50%; 6 - 10 tuổi học tiểu học đạt 99,5%; 11 - 14 tuổi học trung học cơ sở đạt 95%; 15 - 18 tuổi học trung học phổ thông và tương đương đạt 70%. Đồng thời, khai thác và sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là đất đai, nguồn nước, khoáng sản; nâng tỷ lệ che phủ của rừng từ 38,4% năm 2015 lên khoảng 42% năm 2020. Đến năm 2020 tất cả các đô thị trong tỉnh được thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt, trong đó thành phố Điện Biên Phủ được xử lý, tái chế; 99,5% số dân đô thị sử dụng nước sạch và 84% số dân nông thôn được cấp nước sinh hoạt hợp vệ sinh trở lên.
Di tích Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ nằm trong khu rừng nguyên sinh ở xã Mường Phăng
Để đạt được những mục tiêu đó, tỉnh Điện Biên phải tạo đột phá về phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng tập trung tái cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, gia tăng giá trị trên mỗi đơn vị diện tích đất, xây dựng các vùng sản xuất hàng hoá tập trung, cánh đồng mẫu lớn, sản xuất hàng hóa tập trung theo chuỗi sản phẩm và an toàn thực phẩm. Trong 10 - 15 năm tới tập trung phát triển một số sản phẩm chủ lực, như: Lúa gạo, cà phê, cao su, chè, chăn nuôi đại gia súc, bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chế biến lâm sản; gắn phát triển nông nghiệp với du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng thành chuỗi du lịch. Cùng với đó là phát triển nhanh và vững chắc công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp; phấn đấu đến năm 2030, Điện Biên có các cơ sở công nghiệp với quy mô, cơ cấu phù hợp với điều kiện, tiềm năng, lợi thế của tỉnh và có khả năng cạnh tranh cao. Phát triển các ngành dịch vụ có trọng tâm, trọng điểm, trong đó trọng tâm là các đô thị và các dịch vụ du lịch, thương mại, tài chính, xuất nhập khẩu, đồng thời nâng cao chất lượng hiệu quả của các dịch vụ công; trọng điểm là phát triển dịch vụ tại các khu du lịch và Bản văn hóa.
Trong tâm thế mới, tỉnh Điện Biên đang vững bước trong hành trình phát triển và hội nhập.
Ngã ba đường Võ Nguyên Giáp. Ảnh: Internet
