"Sức mạnh mềm" lần đầu được giới thiệu bởi Giáo sư Joseph Nye vào đầu những năm 1990, nhằm mô tả khả năng của một quốc gia trong việc tạo ra sức hút và sự đồng thuận từ các quốc gia khác mà không cần sử dụng đến ép buộc kinh tế hay quân sự. Trái ngược với "sức mạnh cứng" vốn dựa trên cưỡng chế, sức mạnh mềm vận hành thông qua sức hấp dẫn từ các giá trị văn hóa, chính trị và chính sách đối ngoại. Đây là loại sức mạnh linh hoạt, không tĩnh tại mà luôn chuyển động và phát triển theo thời gian, khi các yếu tố cấu thành của nó có thể tương tác và biến đổi, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho quốc gia nếu được vận dụng hài hòa với các yếu tố khác.
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi xu hướng hợp tác và hòa bình ngày càng được đề cao, vai trò của sức mạnh mềm càng trở nên quan trọng. Thực tiễn cho thấy, các quốc gia biết tận dụng hiệu quả sức mạnh mềm thường đạt được vị thế vững chắc và tầm ảnh hưởng sâu rộng trên trường quốc tế. Ngược lại, việc lạm dụng sức mạnh cứng thường gây ra phản ứng tiêu cực, làm suy giảm uy tín quốc gia. Do đó, sức mạnh mềm không chỉ là công cụ đối ngoại hiệu quả, mà còn là nền tảng để nâng cao hình ảnh, củng cố niềm tin và mở rộng ảnh hưởng của quốc gia trong hệ thống quan hệ quốc tế hiện đại.
Sức mạnh mềm đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc định hình hình ảnh quốc gia, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các quốc gia sử dụng các nguồn lực văn hóa, giá trị chính trị, và chính sách đối ngoại để tạo dựng hình ảnh tích cực, xây dựng quan hệ đồng minh, và thúc đẩy các mục tiêu chính sách đối ngoại. Một trong những vai trò quan trọng nhất của sức mạnh mềm trong chính trị là tạo dựng hình ảnh quốc gia tích cực. Các quốc gia sử dụng các công cụ như truyền thông, văn hóa, và ngoại giao công chúng để xây dựng hình ảnh quốc gia hấp dẫn và đáng tin cậy. "Làn sóng Hallyu" của Hàn Quốc là một ví dụ điển hình cho thấy sức mạnh mềm có thể được sử dụng để tạo dựng hình ảnh quốc gia năng động, sáng tạo, và hiện đại. Các bộ phim truyền hình, âm nhạc, và ẩm thực Hàn Quốc đã thu hút sự quan tâm của công chúng trên toàn thế giới, từ đó tạo ra một hình ảnh tích cực về Hàn Quốc.
Sức mạnh mềm cũng đóng vai trò then chốt trong việc định hình vị thế và ảnh hưởng của một quốc gia trên trường quốc tế. Rõ ràng, sức mạnh của một quốc gia không chỉ được đo bằng năng lực nội tại mà còn bởi tầm ảnh hưởng của quốc gia đó đối với cộng đồng quốc tế. Khả năng thu hút, thuyết phục và tạo dựng hình ảnh tích cực, nhận được sự đồng tình và ủng hộ từ các quốc gia khác phụ thuộc đáng kể vào sức mạnh mềm. Bên cạnh đó, khả năng đóng góp vào việc xây dựng các chuẩn mực và giá trị quốc tế, cũng như năng lực thiết lập các cơ chế và quy tắc, cũng chịu ảnh hưởng lớn từ sức mạnh mềm.
Trong những năm gần đây, chính sách đối ngoại của Nga tại Trung Đông đã chứng minh hiệu quả của việc kết hợp sức mạnh cứng và sức mạnh mềm. Bên cạnh việc sử dụng sức mạnh quân sự, Nga đã xây dựng mối quan hệ ngoại giao thân thiện, dựa trên lợi ích chính trị và kinh tế chung, để gia tăng ảnh hưởng trong khu vực. Điều này đã giúp Nga khẳng định vị thế là một nhân tố không thể thiếu trong việc tạo lập sự ổn định và phát triển ở Trung Đông.
Nga đã chủ động tham gia giải quyết các cuộc khủng hoảng trong khu vực, đóng vai trò là một đối tác trung gian tích cực, đáng tin cậy và có trách nhiệm. Các vấn đề như hồ sơ hạt nhân Iran, khủng hoảng Yemen, Libya, xung đột Israel-Palestine và đặc biệt là cuộc khủng hoảng Syria đã chứng kiến sự can thiệp tích cực của Nga. Thông qua việc đề xuất các giải pháp hòa bình, sử dụng sức mạnh mềm ngoại giao linh hoạt, cách tiếp cận cân bằng và khéo léo, Nga đã chứng minh khả năng dàn xếp và tháo gỡ các vấn đề phức tạp trong khu vực. Điều này đã giúp Nga xây dựng uy tín và vị thế đáng kể ở Trung Đông.
Sức mạnh mềm đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc định hình hình ảnh quốc gia, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Các quốc gia sử dụng các nguồn lực văn hóa, công nghệ và giá trị chính trị để xây dựng lợi thế cạnh tranh và tạo dựng mối quan hệ kinh tế bền vững. Các quốc gia sử dụng các sản phẩm văn hóa, công nghệ và thiết kế để tạo dựng hình ảnh độc đáo và hấp dẫn, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm và dịch vụ. Thương hiệu "Made in Germany" tượng trưng cho chất lượng và độ tin cậy, trong khi "Made in Japan" đại diện cho sự đổi mới và công nghệ tiên tiến. Những thương hiệu này không chỉ tạo ra sự khác biệt cho sản phẩm của các quốc gia này, mà còn giúp chúng thâm nhập và cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Ngoài ra, sức mạnh mềm còn được sử dụng để thúc đẩy xuất khẩu. Các quốc gia sử dụng các sản phẩm văn hóa và công nghệ để tạo ra nhu cầu tiêu dùng ở nước ngoài, từ đó mở rộng thị trường xuất khẩu. Ngành công nghiệp điện ảnh Hollywood của Mỹ đã tạo ra một sức hút toàn cầu đối với văn hóa Mỹ, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm và dịch vụ liên quan. Ngành công nghiệp phim hoạt hình anime và truyện tranh manga của Nhật Bản cũng đã tạo ra một làn sóng hâm mộ trên toàn thế giới, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm văn hóa và du lịch.
Ngành công nghiệp phim hoạt hình anime và truyện tranh manga của Nhật Bản cũng đã tạo ra một làn sóng hâm mộ trên toàn thế giới, thúc đẩy xuất khẩu các sản phẩm văn hóa và du lịch.
Nhật Bản đã liên tiếp giữ vững vị trí điểm đến du lịch được yêu thích nhất trong 4 năm qua, từ 2020 đến 2023. Khi du lịch quốc tế dần phục hồi sau đại dịch, lượng du khách từ Đông Nam Á đến Nhật Bản đã tăng mạnh. Chỉ riêng trong tháng 6 năm 2023, Nhật Bản đã đón hơn 260.000 lượt khách du lịch từ khu vực này. Con số này tuy có giảm nhẹ so với mức 272.000 lượt khách vào cùng kỳ năm 2019, trước khi đại dịch bùng phát, nhưng vẫn cho thấy sức hút mạnh mẽ của Nhật Bản đối với du khách Đông Nam Á.
Sức mạnh mềm là một khái niệm phức tạp và đa chiều, nhưng nó đã trở thành một yếu tố không thể thiếu trong chính trị và kinh tế toàn cầu. Sự hình thành và phát triển của sức mạnh mềm cho thấy rằng các quốc gia không chỉ cần sức mạnh cứng để đạt được các mục tiêu của mình mà còn cần sức mạnh mềm để tạo ra sự ảnh hưởng và sự gắn kết.
Nguyễn Trọng Hải
