Hà Nam - Vùng đất đậm đà bản sắc văn hóa Việt
Hà Nam từ lâu được biết đến là vùng đất “địa linh nhân kiệt” - nơi sinh ra những bậc hiền tài, đồng thời lưu giữ kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể quý báu. Tỉnh hiện có 1.888 di tích, trong đó 02 di tích quốc gia đặc biệt (đền Trần Thương và chùa Đọi Sơn), 97 di tích quốc gia và 152 di tích cấp tỉnh, 12 bảo vật quốc gia. Đặc biệt, Hà Nam là nơi hội tụ nhiều giá trị văn hóa truyền thống đậm nét như nghệ thuật dân gian, tín ngưỡng dân gian, lễ hội cổ truyền, làng nghề truyền thống. Đến nay tỉnh Hà Nam đã có 14 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, tiêu biểu như: Hát dậm Quyển Sơn - một loại hình dân ca độc đáo của vùng đất ven sông Hồng; nghề làm trống Đọi Tam - làng nghề hơn 1.000 năm tuổi vẫn vang vọng thanh âm truyền thống trong đời sống đương đại; làng nghề truyền thống dệt lụa Nha Xá, làng thêu ren Thanh Hà, nghề gốm Quyết Thành… đều mang đậm dấu ấn bản sắc địa phương. Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn - lễ hội nông nghiệp độc đáo có từ thời vua Lê Đại Hành - được tổ chức thường niên mỗi dịp đầu Xuân, không chỉ tái hiện tập tục cày ruộng cầu mùa mà còn lan tỏa tinh thần trọng nông, khuyến khích sản xuất của người Việt từ ngàn xưa. Ngày nay, lễ hội trở thành điểm nhấn du lịch tâm linh - văn hóa của Hà Nam, thu hút hàng vạn du khách mỗi năm.
Đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc tỉnh Hà Nam Trương Quốc Huy cày tịch điền trong Lễ hội Tịch điền năm 2025.
Trong xu thế hội nhập sâu rộng hiện nay, di sản văn hóa Hà Nam không chỉ đóng vai trò gìn giữ ký ức cộng đồng mà còn là cầu nối giao lưu, hợp tác và quảng bá hình ảnh địa phương đến bạn bè quốc tế. Các giá trị văn hóa truyền thống đang dần được “đánh thức” thông qua các chiến lược phát triển du lịch bền vững, ứng dụng công nghệ số và sáng tạo văn hóa đương đại. Nổi bật trong nỗ lực này là việc tỉnh Hà Nam đã định hướng phát triển du lịch văn hóa - tâm linh trở thành mũi nhọn, với các trung tâm du lịch lớn như: Khu du lịch quốc gia Tam Chúc - ngôi chùa lớn nhất thế giới, nơi từng tổ chức Đại lễ Phật đản Liên Hợp Quốc Vesak 2019 với sự tham gia của hàng chục ngàn đại biểu quốc tế. Trong khuôn khổ Đại lễ Vesak Liên hợp quốc 2025 diễn ra tại Việt Nam, chùa Tam Chúc cũng được lựa chọn cung rước và tôn trí Xá lợi Đức Phật Thích Ca Mâu Ni - bảo vật Quốc gia Ấn Độ. Bên cạnh đó còn có đền Trúc - Ngũ Động Sơn gắn liền với danh nhân Lý Thường Kiệt; tuyến du lịch làng nghề truyền thống và di tích lịch sử - văn hóa như trống Đọi Tam, làng lụa Nha Xá, làng gốm Quyết Thành, chùa Bà Đanh…
Chuyển đổi số - Cánh cửa mở ra tương lai cho di sản
Đón đầu xu thế phát triển công nghệ và chuyển đổi số, Hà Nam đã bước đầu xây dựng cơ sở dữ liệu số về di sản, số hóa tư liệu, bản đồ di tích, đồng thời thí điểm các sản phẩm văn hóa số như video 3D giới thiệu di tích, trải nghiệm thực tế ảo tại chùa Tam Chúc và đền Trúc. Trang thông tin điện tử của ngành văn hóa tỉnh Hà Nam đã trở thành kênh kết nối hiệu quả giữa người dân, du khách và chính quyền trong việc tìm hiểu, tương tác và tiếp cận thông tin văn hóa. Nhiều doanh nghiệp du lịch địa phương đã phát triển ứng dụng du lịch thông minh, tích hợp các nội dung về di sản, địa điểm tham quan, chỉ dẫn bản đồ và dịch vụ đi kèm.
Thông qua chuyển đổi số, Hà Nam không chỉ bảo tồn tốt hơn các giá trị văn hóa trước nguy cơ mai một mà còn tạo điều kiện để quảng bá rộng rãi đến cộng đồng quốc tế, đưa di sản văn hóa hiện hữu trong đời sống hiện đại. Tỉnh Hà Nam xác định rõ: di sản văn hóa không phải là những “vật thể trưng bày” của quá khứ, mà chính là “nguồn lực mềm” cho phát triển bền vững, là chất liệu để tạo ra sản phẩm du lịch văn hóa, công nghiệp sáng tạo, giáo dục truyền thống và phát triển cộng đồng.
Trống Đọi Tam - làng nghề nghìn năm tuổi vẫn là niềm tự hào của người Hà Nam
Các làng nghề truyền thống như trống Đọi Tam, cá kho Nhân Hậu, dệt lụa Nha Xá… đang dần chuyển mình, vừa bảo tồn phương thức thủ công truyền thống, vừa ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm và tìm đầu ra qua thương mại điện tử. Các sản phẩm làng nghề không chỉ xuất hiện trong các không gian văn hóa trong nước, mà còn vươn ra thị trường quốc tế thông qua các hội chợ, triển lãm văn hóa quốc tế, đóng vai trò như “đại sứ văn hóa”.
Vươn ra thế giới bằng bản sắc riêng
Trong chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030, Hà Nam xác định: xây dựng thương hiệu địa phương dựa trên nền tảng di sản văn hóa, với mục tiêu trở thành trung tâm du lịch văn hóa - tâm linh - làng nghề của vùng đồng bằng sông Hồng. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, tỉnh triển khai đồng bộ các giải pháp: Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa - du lịch, mời gọi chuyên gia, tổ chức các chương trình giao lưu văn hóa quốc tế, thúc đẩy kết nối với các địa phương có di sản tương đồng trong và ngoài nước. Phát triển nguồn nhân lực văn hóa chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ nghệ nhân, cán bộ quản lý văn hóa, hướng dẫn viên du lịch am hiểu văn hóa bản địa.
Hà Nam tích cực kết nối, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực văn hóa - du lịch.
Khuyến khích sáng tạo và khởi nghiệp văn hóa, hỗ trợ các dự án khởi nghiệp sử dụng chất liệu truyền thống để tạo ra sản phẩm văn hóa mới, phục vụ du lịch, giáo dục và xuất khẩu. Thúc đẩy du lịch bền vững gắn với di sản, trong đó cộng đồng địa phương là trung tâm, vừa là người bảo tồn, vừa là người hưởng lợi từ phát triển văn hóa - du lịch. Đẩy mạnh truyền thông, thông tin đối ngoại, sử dụng các nền tảng mạng xã hội, kênh truyền hình quốc tế, báo chí đa ngôn ngữ để quảng bá hình ảnh văn hóa Hà Nam ra thế giới.
Hà Nam hôm nay không chỉ là vùng đất “địa linh” với bề dày văn hóa, mà còn là nơi khẳng định bản lĩnh trong việc biến di sản thành nguồn lực phát triển, biến hội nhập thành cơ hội lan tỏa giá trị truyền thống. Với quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn chiến lược cùng sự đồng hành của chính quyền và Nhân dân, Hà Nam đang trên hành trình trở thành điểm đến văn hóa tiêu biểu của Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu./.
